Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

nihil rēfert

  • 1 refert

    rēfert (or separately rē fert), tŭlit, ferre, v. n. and impers. (plur. rarely personal; v. II. infra) [res - fero; the ancients regarded rē in this word as derived from res; cf. Fest. s. v. refert, p. 282 Müll.]; prop., it follows from or in view of a thing, i. q. ex re est; hence, it is for one ' s interest or advantage, it profits; or, in gen., it befits, matters, imports, concerns, it is of importance or consequence (syn.: juvat, conducit, attinet; freq. and class.); constr.,
    I.
    In all periods and in all kinds of composition, refert hoc ( id, illud, etc., a subj.-clause) meā ( tuā, etc., qs. fert re meā, tuā, etc.; cf. Prisc. p. 1077 P.) magni ( pluris, quanti, etc., nihil, quid?), or absol.
    (α).
    Hoc meā refert, etc. (in Cic. very rare;

    whereas interest meā occurs very freq.): tua istuc refert maxime,

    Plaut. Trin. 2, 2, 38:

    tua istuc refert, si curaveris,

    id. Am. 2, 2, 109:

    id mea minime refert,

    Ter. Ad. 5, 4, 27:

    quod refert tua,

    Plaut. Pers. 4, 3, 50:

    nihilo pol pluris tua hoc, quam quanti illud refert meā,

    id. Rud. 4, 3, 27:

    meā quidem istuc nihil refert,

    id. Pers. 4, 3, 68:

    id tuā refert nihil, utrum illae fecerint,

    Ter. Hec. 4, 3, 12:

    tuā quod nihil refert, ne Cures,

    Plaut. Stich. 2, 1, 48:

    tuā quod nihil refert, percontari desinas,

    Ter. Hec. 5, 3, 12:

    non ascripsi id, quod tuā nihil referebat,

    Cic. Fam. 5, 20, 5:

    quid id meā refert?

    Plaut. Curc. 3, 25; 4, 2, 44; id. Merc. 2, 3, 117:

    quid id refert tuā?

    id. Curc. 3, 88; id. Rud. 1, 2, 88; Ter. Phorm. 4, 5, 11.—With subj.-clause:

    quid meā refert, hae Athenis natae an Thebis sient?

    Plaut. Rud. 3, 4, 41.—
    (β).
    Hoc refert, etc.:

    quomodo habeas, illud refert, jurene an injuriā,

    Plaut. Rud. 4, 4, 25:

    ne illud quidem refert, consul an dictator an praetor spoponderit,

    Liv. 9, 9:

    illud permagni referre arbitror, Ut ne scientem sentiat te id sibi dare,

    Ter. Heaut. 3, 1, 58:

    primum illud parvi refert, nos publicanis amissis vectigalia postea victoria reciperare,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 18:

    magni quod refert,

    Lucr. 2, 760:

    at quibus servis? refert enim magno opere id ipsum,

    Cic. Cael. 23, 57: quanti id refert? Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 9, 1. — With subject-clause:

    parvi retulit Non suscepisse,

    Ter. Phorm. 4, 3, 41; cf.:

    parvi refert abs te ipso jus dici aequabiliter, nisi, etc.,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 7:

    quanti refert, te nec recte dicere, qui nihili faciat?

    Plaut. Ps. 4, 6, 23:

    meminero, sed quid meminisse id refert?

    id. Mil. 3, 1, 214:

    quid mihi refert Chrysalo esse nomen, nisi, etc.,

    id. Bacch. 4, 4, 53:

    quid te igitur rettulit Beneficum esse oratione, si, etc.,

    id. Ep. 1, 2, 13:

    neque refert videre, quid dicendum sit, nisi, etc.,

    Cic. Brut. 29, 110:

    neque enim numero comprehendere refert,

    nor indeed is it necessary, need we, Verg. G. 2, 104: nec dicaris aliquid, quod referret scire, reticuisse, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 2.—With [p. 1546] inf. pass.:

    jam nec mutari pabula refert,

    Verg. G. 3, 548; cf.:

    plures e familiā cognosci referre arbitror,

    Suet. Ner. 1. — With a rel. subj.-clause (so most freq. in the class. per.):

    ipsi animi magni refert quali in corpore locati sint,

    Cic. Tusc. 1, 33, 80: magni refert, hic quid velit, Caes. ap. Cic. Att. 14, 1, 2:

    cum ego ista omnia bona dixero, tantum refert, quam magna dicam,

    Cic. Fin. 5, 30, 90:

    quasi vero referat quam id saepe fiat,

    id. Div. 2, 29, 62:

    quid refert, quā me ratione cogatis?

    id. Lael. 8, 26:

    quid refert, utrum voluerim fieri, an gaudeam factum?

    id. Phil. 2, 12, 29:

    quid refert, tanto post ad judices deferantur, an omnino non deferantur?

    id. Fl. 9, 21:

    quae (aves) pascantur nec ne, quid refert?

    id. Div. 2, 34, 72:

    tuo vitio rerumne labores, Nil referre putas?

    Hor. S. 1, 2, 77:

    cum referre negas, quali sit quisque parente Natus,

    id. ib. 1, 6, 7 et saep.:

    quod tu istis lacrimis te probare postulas, Non pluris refert, quam si imbrem in cribrum geras,

    Plaut. Ps. 1, 1, 100; cf.:

    tantum retulerit, ut in transferendis seminibus similem statum caeli locique observemus,

    Col. 3, 9, 7. —
    (γ).
    Refert, etc.: Do. Hae (tabellae) quid ad me? To. Immo ad te attinent, Et tuā refert, Plaut. Pers. 4, 3, 28: Ep. Tua pol refert enim? Ge. Si quidem meā refert, operā utere, id. Stich. 4, 2, 36:

    quid tuā refert, qui cum istac venerit?

    id. Merc. 5, 2, 65:

    non plus suā referre, quam si, etc.,

    Cic. Quint. 5, 19:

    quos, cum nihil refert, pudet,

    Plaut. Ep. 2, 1, 1:

    cum nihilo pluris referet, quam si, etc.,

    id. Bacch. 3, 4, 20:

    nego et negando si quid refert, ravio,

    id. Poen. 3, 5, 33:

    si servus est, numquid refert?

    id. Ps. 2, 4, 28:

    quid refert, si hoc ipsum salsum illi et venustum videbatur?

    Cic. N. D. 1, 28, 79 et saep. —
    * (δ).
    Entirely absol.:

    bona Sejani ablata aerario, ut in fiscum cogerentur, tamquam referret,

    as though it mattered, as if there were any difference, Tac. A. 6, 2.—
    II.
    Analogous to attinet, conducit, and interest; it is of importance; it belongs, relates, concerns, etc.; constr., refert hoc, id, etc. (once referunt haec), ad aliquem, alicui, alicujus, etc. (mostly ante-class. and post-Aug.; but, with alicujus, once in Sall. and once in Liv.): quam ad rem istuc refert? Plaut Ep. 2, 2, 91; cf.:

    quid id ad me aut ad meam rem refert,

    id. Pers. 4, 3, 44:

    refert etiam ad fructus, quemadmodum vicinus in confinio consitum agrum habeat,

    Varr. R. R. 1, 16 fin. — In plur.:

    te ex puellā prius percontari volo, Quae ad rem referunt,

    Plaut. Pers. 4, 4, 44:

    quoi rei id te assimulare rettulit?

    id. Truc. 2, 4, 40:

    dic, quid referat intra Naturae fines viventi, jugera centum an Mille aret?

    Hor. S. 1, 1, 49:

    quin et verba Flavii vulgabantur, non referre dedecori, si citharoedus demoveretur et tragoedus succederet,

    Tac. A. 15, 65:

    faciundum aliquid, quod illorum magis quam suā retulisse videretur,

    Sall. J.111, 1:

    praefatus... et ipsorum referre, si quos suspectos status praesens rerum faceret,

    Liv. 34, 27, 6:

    quorum nihil refert, ubi litium cardo vertatur,

    Quint. 12, 8, 2:

    neque refert cujusquam, Punicas Romanasve acies laetius extuleris,

    Tac. A. 4, 33:

    ipsius certe ducis hoc referre videtur,

    Juv. 16, 58:

    plurimum refert compositionis, quae quibus anteponas,

    Quint. 9, 4, 44:

    tu nihil referre iniquitatis existimas, exigas, quod deberi non oportuerit, an constituas, ut debeatur?

    Plin. Pan. 40 fin.:

    quem insignire exempli nonnihil, non insignire humanitatis plurimum refert,

    id. Ep. 8, 22, 4:

    nec minimo sane discrimine refert, Quo gestu lepores et quo gallina secetur,

    Juv. 5, 123. — Rarely with a subst. as subj.:

    adeo magni refert studium atque voluptas, et quibus in rebus consuerint esse operati homines,

    Lucr. 4, 984:

    adeo incessus in gravida refert,

    Plin. 7, 6, 5, § 42:

    longitudo in his refert, non crassitudo,

    id. 18, 31, 74, § 317:

    multum tamen in iis refert et locorum natura,

    id. 11, 51, 112, § 267:

    plurimum refert soli cujusque ratio,

    id. 18, 21, 50, § 187.

    Lewis & Short latin dictionary > refert

  • 2 refert

    rēfert (rē fert), ferre, rētulit [rē, abl. de res + fert] [st1]1 - intr. - être important, importer, intéresser.    - hoc meā refert: cela m'importe (= hoc meā causā refert: cela importe à ma cause).    - quid id meā refert? Plaut. Curc.: que m'importe cela?    - id meā minime refert, Ter. Ad.: cela ne m'intéresse absolument pas.    - non ascripsi id quod tuā nihil referebat, Cic. Fam. 5: je n'ai pas inscrit dans les comptes ce qui ne te concernait pas.    - longitudo in his refert, Plin.: l'essentiel, c'est leur longueur.    - quid refert utrum... an...: qu'importe si... ou si...    - quid meā refert, hae Athenis natae an Thebis sient? Plaut.: qu'est-ce que cela me fait qu'elles soient nées à Athènes ou à Thèbes? [st1]2 [-] impers. - il est important, il importe, il est de l'intérêt de.    - rēfert = interest.    - refert + abl. fém. meā, tuā, nostrā... (s.-ent. causā): il importe à moi, à toi, à nous....    - refert meā (s.-ent. causā): il importe à moi, il est de mon intérêt.    - refert tuā: il est de ton intérêt.    - refert nostrā: il y va de notre intérêt.    - illud parvi (gén. de prix) refert + prop. inf.: il est de peu d'importance que.    - illud permagni refert ut: il est de la plus haute importance que.    - multum refert: il importe beaucoup.    - plurimum refert: il importe plus.    - plurimum refert compositionis, quae quibus anteponas, Quint. 9: la préférence donnée à tel ou tel mot importe beaucoup à la composition.    - refert + gén. (nom de personne):    - refert ducis: il importe au chef.    - refert regis tueri cives: il importe au roi de protéger les citoyens.    - refert ad + acc. (nom de chose):    - refert ad laudem nostram: il importe à notre gloire.    - avec inf. - refert verum dicere: il importe de dire la vérité.    - jam nec mutari pabula refert, Virg. G. 3: il importe peu qu'on change de pâturage.    - refert utrum ipse viderit an audiverit: il importe de savoir s'il a vu lui-même ou s'il a entendu raconter.
    * * *
    rēfert (rē fert), ferre, rētulit [rē, abl. de res + fert] [st1]1 - intr. - être important, importer, intéresser.    - hoc meā refert: cela m'importe (= hoc meā causā refert: cela importe à ma cause).    - quid id meā refert? Plaut. Curc.: que m'importe cela?    - id meā minime refert, Ter. Ad.: cela ne m'intéresse absolument pas.    - non ascripsi id quod tuā nihil referebat, Cic. Fam. 5: je n'ai pas inscrit dans les comptes ce qui ne te concernait pas.    - longitudo in his refert, Plin.: l'essentiel, c'est leur longueur.    - quid refert utrum... an...: qu'importe si... ou si...    - quid meā refert, hae Athenis natae an Thebis sient? Plaut.: qu'est-ce que cela me fait qu'elles soient nées à Athènes ou à Thèbes? [st1]2 [-] impers. - il est important, il importe, il est de l'intérêt de.    - rēfert = interest.    - refert + abl. fém. meā, tuā, nostrā... (s.-ent. causā): il importe à moi, à toi, à nous....    - refert meā (s.-ent. causā): il importe à moi, il est de mon intérêt.    - refert tuā: il est de ton intérêt.    - refert nostrā: il y va de notre intérêt.    - illud parvi (gén. de prix) refert + prop. inf.: il est de peu d'importance que.    - illud permagni refert ut: il est de la plus haute importance que.    - multum refert: il importe beaucoup.    - plurimum refert: il importe plus.    - plurimum refert compositionis, quae quibus anteponas, Quint. 9: la préférence donnée à tel ou tel mot importe beaucoup à la composition.    - refert + gén. (nom de personne):    - refert ducis: il importe au chef.    - refert regis tueri cives: il importe au roi de protéger les citoyens.    - refert ad + acc. (nom de chose):    - refert ad laudem nostram: il importe à notre gloire.    - avec inf. - refert verum dicere: il importe de dire la vérité.    - jam nec mutari pabula refert, Virg. G. 3: il importe peu qu'on change de pâturage.    - refert utrum ipse viderit an audiverit: il importe de savoir s'il a vu lui-même ou s'il a entendu raconter.
    * * *
        Refert, prima prod. Impersonale. Sallust. Quod illorum magis, quam sua refert. Qui est plus au prouffit d'eulx, que au sien, Qui les touche de plus pres que, etc.
    \
        Cum genitiuis pretii frequentissime construitur, Magni, parui, Ipsi animi, magni refert quali in corpore locati sint. Cic. Il y a grande tare, Il y a bien grande difference.
    \
        Parui refert abs te ius dici diligenter, nisi, etc. Cic. Cela ne sert pas beaucoup qu'il soit ainsi faict, si, etc. Il n'y a pas grand interest, si, etc.
    \
        Cum ablatiuis his, Mea, tua, sua, nostra, vestra, Plautus, Quid id refert mea? Qu'ay je à faire de cela? Qu'en ay je à faire?
    \
        Tua istuc refert, si curaueris. Plaut. C'est ton prouffit si, etc.
    \
        Ad te attinent, et tua refert. Plaut. Tu y as interest, Tu y peuls avoir gaing ou perte.
    \
        Id tua refert nihil, vtrum illae fecerint. Terent. Tu n'has que faire, si elles l'ont faict ou non, Cela ne te touche en rien.
    \
        Mihi quidem aetas acta ferme est: tua istuc refert maxime. Cic. C'est à toy principalement à faire, Cela t'affiert.
    \
        Aliquando his aduerbiis iungitur Multum, plus, plurimum, parum, paulum, pauxillum, nihil, aliquid, et similibus. Plurimum refert in quae cuiusque virtus tempora inciderit. Plin. Il y a bien à dire, Il y a grande difference.
    \
        Tantum refert quam magna dicam. Cic. Voila l'avantage qui y est.
    \
        Refert, cum infinitiuo. Cic. Neque refert videre quid dicendum sit, nisi, etc. Il ne sert de rien de veoir, etc.
    \
        Quid retulit? Terent. Dequoy m'a il servi, ou prouffité?
    \
        Quibus seruis? refert enim magnopere idipsum. Cic. Cela sert beaucoup à l'affaire, Cela y fait beaucoup.
    \
        Quibus exemplis, nisi fallor, manifestum est, patriam, solumque referre, non vuam. Plin. Que la situation et la terre fait beaucoup, et est tout le principal.
    \
        Infinitum refert lunaris ratio. Plin. On ne scauroit estimer combien la consideration et disposition de la lune y sert.
    \
        Refert quod genus vineae sit. Varro. Le principal est de scavoir, Il fait beaucoup de regarder, etc.
    \
        Fac in puero referre ex qua affectione caeli primum spiritum duxerit. Cic. Prens le cas que cela face beaucoup.
    \
        Aues pascantur, necne, quid refert? Cic. Qu'en a on à faire?
    \
        Non multum refert an villatici corporibus graues, et parum veloces sint. Colum. Il n'en chault pas beaucoup, Cela ne fait pas beaucoup, etc.
    \
        Nihil refert. Plaut. C'est tout un.
    \
        Sed refert quomodo adhibeatur. Cic. Cela sert beaucoup de scavoir comment, Il fault bien regarder.
    \
        Nec terrae tantum natura circa has refert. Plin. Il n'est pas seulement question, ou Il ne suffit point seulement de la nature, etc. La nature de la terre ne sert pas seulement.
    \
        Eo magis refert me mihi atque nobis timere. Sallust. Il est d'autant plus de necessité, ou necessaire, etc.

    Dictionarium latinogallicum > refert

  • 3 refert

    rēfert, rētulit, rēferre, v. n. u. impers. (aus der Zusammenschreibung, nicht Zusammensetzung, von rēs und fert entstanden und verwandt mit der Redensart ex re est, daher, wie συμφέρει, conducit =) es ist zuträglich von seiten des Interesses (res), es liegt daran, ist daran gelegen, es dient, verschlägt usw., wobei die Person oder Sache, der an etwas gelegen ist, in der Regel durch meā, tuā, nostrā, vestrā, cuiā, selten durch ad m. Akk. od. durch bl. Acc. od. durch den Genet., das, woran gelegen ist, in der Regel durch das Neutrum eines Pronomens, wie id, illud, quid, od. durch einen Subjektsatz od. durch ein bestimmtes Substantiv im Nominativ, endlich wieviel? daran gelegen ist, durch Advv. od. einen Genet. pretii ausgedrückt wird, a) hoc meā refert: quid id meā refert? Plaut.: quid id refert tuā? Plaut.: tuā istuc refert maxime, Plaut.: id meā minime refert, Ter.: non ascripsi id, quod tuā nihil referebat, Cic. – m. folg. indir. Fragesatz, tuā refert nil, utrum illaec fecerint, quando haec aberit, Ter.: quid meā refert, hae Athenis nataene an Thebis sient? Plaut. – b) bl. meā refert: Do. hae (tabellae) quid ad me? To. Immo ad te attinet et tuā refert, Plaut. – m. folg. indir. Fragesatz, quid tuā refert, quicum istuc venerit? Plaut.: non plus suā referre, quam si etc., Cic. – c) bl. hoc refert: quid retulit? Ter.: a quibus servis? refert enim magno opere id ipsum, Cic. – m. Acc. u. Infin., mit vorhergehendem allg. Pronomen, primum illud parvi refert nos publicanis amissis vectigalia postea victoriā recuperare, Cic.: m. Infin. ohne vorherg. allg. Pronomen, meminero, sed quid meminisse id refert? Plaut.: neque refert videre, quid dicendum sit, nisi etc., Cic.: parvi retulit non suscepisse, Ter.: mit Infin. Pass., iam nec mutari pabula refert, Verg.: parvi refert abs te ipso ius dici aequabiliter, nisi etc., Cic. – mit ut u. Konj. als Subjekt, m. vorherg. allg. Pronomen, illud permagni referre arbitror, ut ne scientem sentiat te id sibi dare, Ter. heaut. 467: ohne vorherg. allg. Pronomen, tantum retulerit, ut in transferendis seminibus similem statum caeli locique observemus, Colum. 3, 9, 7. – m. Fragesätzen als Subjekt, m. vorherg. allg. Pronomen, ne illud quidem refert, consul an dictator an praetor spoponderit, Liv. – ohne vorherg. allg. Pronomen, quid enim refert, quā me ratione cogatis? Cic.: ipsi enim animi magni refert, quali in corpore locati sint, Cic.: referre arbitrabatur, cuiusmodi victoria esset futura, Auct. b. Afr.: nec minimo sane discrimine refert, quo gestu lepores et quo gallina secetur, Iuven.: quid refert, utrum voluerim fieri, an gaudeam factum? Cic.: utrum sit aureum poculum an crystallinum an murreum an Tiburtinus calix an manus concava, nihil refert, Sen.: quia parvulum referret, an idem displiceret, quibus non idem placuisset, Plin. ep.: quae (aves) pascantur necne, quid refert? Cic. – d) refert m. einem bestimmten Substantiv als Subjekt, usque adeo magni refert studium atque voluptas, Lucr. 4, 981 (984): multum tamen in iis refert et locorum natura, Plin. 11, 267; u. so Plin. 7, 42; 18, 187 u. 317: nolim te ignorare unius syllabae discrimen quantum referat, Front. ep. ad M. Caes. 4, 3. p. 64, 11 sq. N. – e) refert m. Ang. der Pers. od. Sache, hinsichtlich deren etwas von Wichtigkeit ist, α) durch ad m. Akk.: quam ad rem istuc refert? Plaut.: te ex puella prius percontari volo, quae ad rem referunt, Plaut. – m. folg. indir. Fragesatz als Subjekt, quid id ad me aut ad meam rem refert, Persae quid rerum gerant? Plaut.: refert enim ad fructus, quemadmodum vicinus in confinio consitum agrum habeat, Varro. – β) durch Dat., gew. m. folg. Infin. usw. als Subjekt: quoi rei id te assimulare retulit? Plaut.: dic, quid referat intra naturae fines viventi, iugera centum an mille aret? Hor.: non referre dedecori, si citharoedus demoveretur et tragoedus succederet, Tac. – γ) durch Genet.: faciendum aliquid, quod illorum magis, quam suā retulisse videretur, Sall. Iug. 111, 1. – gew. mit folg. Infin. od. mit folg. ut u. Konj. od. mit folg. indir. Fragesatz als Subjekt, quem non insignire humanitatis plurimum refert, Plin. ep. 8, 22, 4: ipsius ducis hoc referre videtur, ut, qui fortis erit, sit felicissimus idem, Iuven. 16, 58 sq.: quorum (neglegentium) nihil refert, ubi litium cardo vertatur, Quint. 12, 8, 2: plurimum refert compositionis, quae quibus anteponas Quint. 9, 4, 44: neque refert cuiusquam Punicas Romanasve acies laetius extuleris, Tac. ann. 4, 33. – f) ganz absol.: bona Seiani ablata aerario, ut in fiscum cogerentur, tamquam referret, als ob das etwas ausmachte, Tac. ann. 6, 2.

    lateinisch-deutsches > refert

  • 4 refert

    rēfert, rētulit, rēferre, v. n. u. impers. (aus der Zusammenschreibung, nicht Zusammensetzung, von rēs und fert entstanden und verwandt mit der Redensart ex re est, daher, wie συμφέρει, conducit =) es ist zuträglich von seiten des Interesses (res), es liegt daran, ist daran gelegen, es dient, verschlägt usw., wobei die Person oder Sache, der an etwas gelegen ist, in der Regel durch meā, tuā, nostrā, vestrā, cuiā, selten durch ad m. Akk. od. durch bl. Acc. od. durch den Genet., das, woran gelegen ist, in der Regel durch das Neutrum eines Pronomens, wie id, illud, quid, od. durch einen Subjektsatz od. durch ein bestimmtes Substantiv im Nominativ, endlich wieviel? daran gelegen ist, durch Advv. od. einen Genet. pretii ausgedrückt wird, a) hoc meā refert: quid id meā refert? Plaut.: quid id refert tuā? Plaut.: tuā istuc refert maxime, Plaut.: id meā minime refert, Ter.: non ascripsi id, quod tuā nihil referebat, Cic. – m. folg. indir. Fragesatz, tuā refert nil, utrum illaec fecerint, quando haec aberit, Ter.: quid meā refert, hae Athenis nataene an Thebis sient? Plaut. – b) bl. meā refert: Do. hae (tabellae) quid ad me? To. Immo ad te attinet et tuā refert, Plaut. – m. folg. indir. Fragesatz, quid tuā refert, quicum istuc venerit? Plaut.: non plus suā referre, quam si etc., Cic. – c) bl. hoc refert: quid retulit? Ter.: a quibus servis? refert enim magno opere id
    ————
    ipsum, Cic. – m. Acc. u. Infin., mit vorhergehendem allg. Pronomen, primum illud parvi refert nos publicanis amissis vectigalia postea victoriā recuperare, Cic.: m. Infin. ohne vorherg. allg. Pronomen, meminero, sed quid meminisse id refert? Plaut.: neque refert videre, quid dicendum sit, nisi etc., Cic.: parvi retulit non suscepisse, Ter.: mit Infin. Pass., iam nec mutari pabula refert, Verg.: parvi refert abs te ipso ius dici aequabiliter, nisi etc., Cic. – mit ut u. Konj. als Subjekt, m. vorherg. allg. Pronomen, illud permagni referre arbitror, ut ne scientem sentiat te id sibi dare, Ter. heaut. 467: ohne vorherg. allg. Pronomen, tantum retulerit, ut in transferendis seminibus similem statum caeli locique observemus, Colum. 3, 9, 7. – m. Fragesätzen als Subjekt, m. vorherg. allg. Pronomen, ne illud quidem refert, consul an dictator an praetor spoponderit, Liv. – ohne vorherg. allg. Pronomen, quid enim refert, quā me ratione cogatis? Cic.: ipsi enim animi magni refert, quali in corpore locati sint, Cic.: referre arbitrabatur, cuiusmodi victoria esset futura, Auct. b. Afr.: nec minimo sane discrimine refert, quo gestu lepores et quo gallina secetur, Iuven.: quid refert, utrum voluerim fieri, an gaudeam factum? Cic.: utrum sit aureum poculum an crystallinum an murreum an Tiburtinus calix an manus concava, nihil refert, Sen.: quia parvulum referret, an idem displiceret, quibus non idem placuisset, Plin. ep.:
    ————
    quae (aves) pascantur necne, quid refert? Cic. – d) refert m. einem bestimmten Substantiv als Subjekt, usque adeo magni refert studium atque voluptas, Lucr. 4, 981 (984): multum tamen in iis refert et locorum natura, Plin. 11, 267; u. so Plin. 7, 42; 18, 187 u. 317: nolim te ignorare unius syllabae discrimen quantum referat, Front. ep. ad M. Caes. 4, 3. p. 64, 11 sq. N. – e) refert m. Ang. der Pers. od. Sache, hinsichtlich deren etwas von Wichtigkeit ist, α) durch ad m. Akk.: quam ad rem istuc refert? Plaut.: te ex puella prius percontari volo, quae ad rem referunt, Plaut. – m. folg. indir. Fragesatz als Subjekt, quid id ad me aut ad meam rem refert, Persae quid rerum gerant? Plaut.: refert enim ad fructus, quemadmodum vicinus in confinio consitum agrum habeat, Varro. – β) durch Dat., gew. m. folg. Infin. usw. als Subjekt: quoi rei id te assimulare retulit? Plaut.: dic, quid referat intra naturae fines viventi, iugera centum an mille aret? Hor.: non referre dedecori, si citharoedus demoveretur et tragoedus succederet, Tac. – γ) durch Genet.: faciendum aliquid, quod illorum magis, quam suā retulisse videretur, Sall. Iug. 111, 1. – gew. mit folg. Infin. od. mit folg. ut u. Konj. od. mit folg. indir. Fragesatz als Subjekt, quem non insignire humanitatis plurimum refert, Plin. ep. 8, 22, 4: ipsius ducis hoc referre videtur, ut, qui fortis erit, sit felicissimus idem, Iuven. 16, 58 sq.: quorum (neglegen-
    ————
    tium) nihil refert, ubi litium cardo vertatur, Quint. 12, 8, 2: plurimum refert compositionis, quae quibus anteponas Quint. 9, 4, 44: neque refert cuiusquam Punicas Romanasve acies laetius extuleris, Tac. ann. 4, 33. – f) ganz absol.: bona Seiani ablata aerario, ut in fiscum cogerentur, tamquam referret, als ob das etwas ausmachte, Tac. ann. 6, 2.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > refert

  • 5 nihil

        Nihil, n. g. componitur ex non et hilum, per apocopen. Author Georgius Valla. Putauerim tamen Nihilum ex ni, id est ne, et hilum componi: vt sit nihilum, quasi ni hilum quidem, vel ne hilum quidem. Praeterea ex nihilum, per apocopen fit Nihil: per syncopen, nilum. Lucret. Rien, Neant, Nulle chose.
    \
        Nihil abest quin sim miserrimus. Cic. Il ne s'en fault rien.
    \
        Nihil ad illum. Terent. Ce n'est rien au pris, ou à la comparaison de cestuy là.
    \
        Nihil ad te. Terentius. Tu n'en as que faire, Cela ne te touche en rien.
    \
        - omitto proloqui: Nam nihil ad hanc rem est Antipho. Terent. Ce n'est rien à propos.
    \
        Nihil aliud quam. Sueton. Ad horam somni nihil aliud quam secreto solus deambulabat. Il ne faisoit que se pourmener seul jusques à l'heure du dormir.
    \
        Nihil admodum territus. Liu. Il ne fut pas beaucoup espovanté.
    \
        Nihil agere. Cic. Ne faire chose qui vaille, Perdre sa peine, Perdre temps.
    \
        Illa nocte nihil praeterquam vigilatum est. Liu. On ne feit que veiller.
    \
        Nihil amplius quam continere se statuit. Sueton. Il arresta et conclut de ne faire autre chose que de, etc.
    \
        Si quicquam mentitum inuenies, occidito. S. nihil audio. Je n'ay que faire de ce que tu dis, Je n'en veulx plus rien ouyr.
    \
        Nihil cessauisti vsque adhuc, vt filiam ab eo abduceres. Terent. Tu n'as cessé jusques à present de tascher à, etc.
    \
        Nihil mihi cum illo fuit. Terentius. Je n'ay en rien à faire avec luy.
    \
        Nihil desydero. Plaut. Je ne desire point.
    \
        Cuius folia nihil ab Indico nardo distant. Plin. Duquel les fueilles ne sont en rien differentes de, etc.
    \
        Nihil est. Plaut. Cela n'est rien, Il n'y a pas fort affaire à faire cela.
    \
        Nobis autem in hac causa nihil aliud opus est, nisi te ius instituto tuo dicere. Cic. Nous n'avons que faire en ceci, sinon que, etc.
    \
        Nihil est, pro Nulla est spes. Terentius, Nam quod sperem de argento, aut posse postulem me fallere, Nihil est. Il n'y a point d'esperance de le povoir faire.
    \
        At nihil est, ignotum ad illum mittere, operam luseris. Plaut. Ce n'est rien, Tu pers ta peine.
    \
        Nihil est quod, pro, non est opus. Terentius, Nihil est quod dicas mihi, alium quaerebam. Il ne fault point que tu me die, etc.
    \
        Quare nihil est quod ex tanto comitatu virorum amplissimorum ne vnum abstrahas. Cic. Il ne fault point que tu, etc.
    \
        Nihil est quod illi non prosequantur suis argutiis. Cic. Il n'y a rien que, etc.
    \
        - nihil hercle hoc quidem, Praeut alia dicam tu quae nunquam feceris. Plaut. Ce n'est rien au pris.
    \
        Nihil, Responsio. Terent. Nunquid est quod opera mea vobis opus sit? G. nihil. verum abi domum. Rien.
    \
        Nihil facilius. Terent. Il n'est rien plus facile.
    \
        Nihil festinare. Cic. Ne se haster point.
    \
        Ego quid agas nihil intelligo. Terent. Je ne puis entendre que c'est que tu fais.
    \
        Nihil interest dactylus sit extremus, an creticus. Cic. Il n'y a point de difference, etc.
    \
        Cum Pompeius ita contendisset, vt nihil vnquam magis, vt cum Crasso redirem in gratiam. Cic. Jamais rien plus.
    \
        Nihil minus. Cic. Illi corporis commodis compleri beatam vitam putant: nostri nihil minus. Rien moins, Point, Nullement, Tout le contraire.
    \
        Ita tamen, vt nihil minus velim, quam Pomponiam et puerum versari in timore ruinae. Cic. Mais c'est à la charge qu'il n'y a rien que tant me desplaist, ou que moins je vueille, que, etc.
    \
        Nihil minus. Terentius, - at apud nos hic mane, dum redeat ipsa. C. Nihil minus. Je n'en feray rien.
    \
        Nunc ita tempus est mihi, vt cupiam filiam: olim nihil minus. Terent. Rien moins.
    \
        Nihil moror. Plautus, Salutem tuam nihil moror. Je n'ay que faire de ton salut.
    \
        Imo etiam porro, si vis, dicam. L. nihil moror. Plaut. Ce m'est tout un, Je ne m'en soulcie point.
    \
        Te demiror Chreme, qui here tantum biberis. C. nihil nimis. Terent. Point trop.
    \
        Nihil nisi sapientia es. Terent. Ce n'est rien que toute sagesse de toy.
    \
        Nihil non ad rationem dirigebat Antonius. Cic. Il addressoit toutes choses à, etc.
    \
        Illa causa nihil ocyus venit. Plaut. Point plustost.
    \
        Pro frumento nihil soluit omnino. Cic. Rien du monde.
    \
        Nihil opus est resciscat. Plaut. Il n'est ja besoing qu'il le scache.
    \
        Nihil pretio parsit, filio dum parceret. Plaut. Il n'a rien espargné.
    \
        Nihil hanc ferre poterit. Plaut. Il ne pourra nullement endurer ceste ci.
    \
        Nihil mihi potius fuit, quam vt Masinissam conuenirem. Cic. Il n'y avoit chose que je desirasse tant, que de parler à, etc.
    \
        Nihil mihi propius quam vt perirem. Plaut. Il ne s'en est de rien fallu que je ne, etc.
    \
        Nihil prorsus. Terent. Rien du monde.
    \
        Nihil tibi quicquam credo. Terent. Je ne te croy nullement.
    \
        Mea nihil refert, dum potiar modo. Terentius. Je n'en ay que faire.
    \
        Quo sim facturus pacto, nihil etiam scio. Plaut. Je n'en scay rien.
    \
        Ita accurate, vt nihil posset supra. Subaudi esse, vel addi. Cic. On ne le pourroit faire plus soigneusement.
    \
        Nihil circuitione vsus es. Terent. Tu n'as point usé de, etc.
    \
        Oratio scripta elegantissime sententiis, verbis, vt nihil possit vltra. Cic. Tellement qu'il est impossible de plus.
    \
        In Pamphilo vt nihil sit morae. Terent. Qu'il ne tienne point à Pamphile.
    \
        - mihi nunc nihil rerum omnium est Quod malim, quam me hoc falso suspicarier. Terent. Il n'y a chose que j'aimasse mieulx, etc.
    \
        Nihildum audieramus. Cic. Nous n'avions encores rien ouy.

    Dictionarium latinogallicum > nihil

  • 6 refert

    rēfert, rētulit, rēferre impers. [ res + ferre, ср. ex rē est; не смешивать с rĕfert от refĕro\]
    важно, имеет значение, небезразлично, полезно ( ad me aut ad meam rem Pl)
    magnopĕre alicujus (или alicui) rēfert C etc. — весьма важно для кого-л.
    nihil rēfert Pl etc. — безразлично, не имеет значения, неважно, всё равно
    quid rēfert? C etc. — для чего?; к чему?, что толку?, не всё ли равно?
    tamquam rēferret T — словно это имело какое-л, значение

    Латинско-русский словарь > refert

  • 7 re fert

    rēfert (or separately rē fert), tŭlit, ferre, v. n. and impers. (plur. rarely personal; v. II. infra) [res - fero; the ancients regarded rē in this word as derived from res; cf. Fest. s. v. refert, p. 282 Müll.]; prop., it follows from or in view of a thing, i. q. ex re est; hence, it is for one ' s interest or advantage, it profits; or, in gen., it befits, matters, imports, concerns, it is of importance or consequence (syn.: juvat, conducit, attinet; freq. and class.); constr.,
    I.
    In all periods and in all kinds of composition, refert hoc ( id, illud, etc., a subj.-clause) meā ( tuā, etc., qs. fert re meā, tuā, etc.; cf. Prisc. p. 1077 P.) magni ( pluris, quanti, etc., nihil, quid?), or absol.
    (α).
    Hoc meā refert, etc. (in Cic. very rare;

    whereas interest meā occurs very freq.): tua istuc refert maxime,

    Plaut. Trin. 2, 2, 38:

    tua istuc refert, si curaveris,

    id. Am. 2, 2, 109:

    id mea minime refert,

    Ter. Ad. 5, 4, 27:

    quod refert tua,

    Plaut. Pers. 4, 3, 50:

    nihilo pol pluris tua hoc, quam quanti illud refert meā,

    id. Rud. 4, 3, 27:

    meā quidem istuc nihil refert,

    id. Pers. 4, 3, 68:

    id tuā refert nihil, utrum illae fecerint,

    Ter. Hec. 4, 3, 12:

    tuā quod nihil refert, ne Cures,

    Plaut. Stich. 2, 1, 48:

    tuā quod nihil refert, percontari desinas,

    Ter. Hec. 5, 3, 12:

    non ascripsi id, quod tuā nihil referebat,

    Cic. Fam. 5, 20, 5:

    quid id meā refert?

    Plaut. Curc. 3, 25; 4, 2, 44; id. Merc. 2, 3, 117:

    quid id refert tuā?

    id. Curc. 3, 88; id. Rud. 1, 2, 88; Ter. Phorm. 4, 5, 11.—With subj.-clause:

    quid meā refert, hae Athenis natae an Thebis sient?

    Plaut. Rud. 3, 4, 41.—
    (β).
    Hoc refert, etc.:

    quomodo habeas, illud refert, jurene an injuriā,

    Plaut. Rud. 4, 4, 25:

    ne illud quidem refert, consul an dictator an praetor spoponderit,

    Liv. 9, 9:

    illud permagni referre arbitror, Ut ne scientem sentiat te id sibi dare,

    Ter. Heaut. 3, 1, 58:

    primum illud parvi refert, nos publicanis amissis vectigalia postea victoria reciperare,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 18:

    magni quod refert,

    Lucr. 2, 760:

    at quibus servis? refert enim magno opere id ipsum,

    Cic. Cael. 23, 57: quanti id refert? Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 9, 1. — With subject-clause:

    parvi retulit Non suscepisse,

    Ter. Phorm. 4, 3, 41; cf.:

    parvi refert abs te ipso jus dici aequabiliter, nisi, etc.,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 7:

    quanti refert, te nec recte dicere, qui nihili faciat?

    Plaut. Ps. 4, 6, 23:

    meminero, sed quid meminisse id refert?

    id. Mil. 3, 1, 214:

    quid mihi refert Chrysalo esse nomen, nisi, etc.,

    id. Bacch. 4, 4, 53:

    quid te igitur rettulit Beneficum esse oratione, si, etc.,

    id. Ep. 1, 2, 13:

    neque refert videre, quid dicendum sit, nisi, etc.,

    Cic. Brut. 29, 110:

    neque enim numero comprehendere refert,

    nor indeed is it necessary, need we, Verg. G. 2, 104: nec dicaris aliquid, quod referret scire, reticuisse, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 2.—With [p. 1546] inf. pass.:

    jam nec mutari pabula refert,

    Verg. G. 3, 548; cf.:

    plures e familiā cognosci referre arbitror,

    Suet. Ner. 1. — With a rel. subj.-clause (so most freq. in the class. per.):

    ipsi animi magni refert quali in corpore locati sint,

    Cic. Tusc. 1, 33, 80: magni refert, hic quid velit, Caes. ap. Cic. Att. 14, 1, 2:

    cum ego ista omnia bona dixero, tantum refert, quam magna dicam,

    Cic. Fin. 5, 30, 90:

    quasi vero referat quam id saepe fiat,

    id. Div. 2, 29, 62:

    quid refert, quā me ratione cogatis?

    id. Lael. 8, 26:

    quid refert, utrum voluerim fieri, an gaudeam factum?

    id. Phil. 2, 12, 29:

    quid refert, tanto post ad judices deferantur, an omnino non deferantur?

    id. Fl. 9, 21:

    quae (aves) pascantur nec ne, quid refert?

    id. Div. 2, 34, 72:

    tuo vitio rerumne labores, Nil referre putas?

    Hor. S. 1, 2, 77:

    cum referre negas, quali sit quisque parente Natus,

    id. ib. 1, 6, 7 et saep.:

    quod tu istis lacrimis te probare postulas, Non pluris refert, quam si imbrem in cribrum geras,

    Plaut. Ps. 1, 1, 100; cf.:

    tantum retulerit, ut in transferendis seminibus similem statum caeli locique observemus,

    Col. 3, 9, 7. —
    (γ).
    Refert, etc.: Do. Hae (tabellae) quid ad me? To. Immo ad te attinent, Et tuā refert, Plaut. Pers. 4, 3, 28: Ep. Tua pol refert enim? Ge. Si quidem meā refert, operā utere, id. Stich. 4, 2, 36:

    quid tuā refert, qui cum istac venerit?

    id. Merc. 5, 2, 65:

    non plus suā referre, quam si, etc.,

    Cic. Quint. 5, 19:

    quos, cum nihil refert, pudet,

    Plaut. Ep. 2, 1, 1:

    cum nihilo pluris referet, quam si, etc.,

    id. Bacch. 3, 4, 20:

    nego et negando si quid refert, ravio,

    id. Poen. 3, 5, 33:

    si servus est, numquid refert?

    id. Ps. 2, 4, 28:

    quid refert, si hoc ipsum salsum illi et venustum videbatur?

    Cic. N. D. 1, 28, 79 et saep. —
    * (δ).
    Entirely absol.:

    bona Sejani ablata aerario, ut in fiscum cogerentur, tamquam referret,

    as though it mattered, as if there were any difference, Tac. A. 6, 2.—
    II.
    Analogous to attinet, conducit, and interest; it is of importance; it belongs, relates, concerns, etc.; constr., refert hoc, id, etc. (once referunt haec), ad aliquem, alicui, alicujus, etc. (mostly ante-class. and post-Aug.; but, with alicujus, once in Sall. and once in Liv.): quam ad rem istuc refert? Plaut Ep. 2, 2, 91; cf.:

    quid id ad me aut ad meam rem refert,

    id. Pers. 4, 3, 44:

    refert etiam ad fructus, quemadmodum vicinus in confinio consitum agrum habeat,

    Varr. R. R. 1, 16 fin. — In plur.:

    te ex puellā prius percontari volo, Quae ad rem referunt,

    Plaut. Pers. 4, 4, 44:

    quoi rei id te assimulare rettulit?

    id. Truc. 2, 4, 40:

    dic, quid referat intra Naturae fines viventi, jugera centum an Mille aret?

    Hor. S. 1, 1, 49:

    quin et verba Flavii vulgabantur, non referre dedecori, si citharoedus demoveretur et tragoedus succederet,

    Tac. A. 15, 65:

    faciundum aliquid, quod illorum magis quam suā retulisse videretur,

    Sall. J.111, 1:

    praefatus... et ipsorum referre, si quos suspectos status praesens rerum faceret,

    Liv. 34, 27, 6:

    quorum nihil refert, ubi litium cardo vertatur,

    Quint. 12, 8, 2:

    neque refert cujusquam, Punicas Romanasve acies laetius extuleris,

    Tac. A. 4, 33:

    ipsius certe ducis hoc referre videtur,

    Juv. 16, 58:

    plurimum refert compositionis, quae quibus anteponas,

    Quint. 9, 4, 44:

    tu nihil referre iniquitatis existimas, exigas, quod deberi non oportuerit, an constituas, ut debeatur?

    Plin. Pan. 40 fin.:

    quem insignire exempli nonnihil, non insignire humanitatis plurimum refert,

    id. Ep. 8, 22, 4:

    nec minimo sane discrimine refert, Quo gestu lepores et quo gallina secetur,

    Juv. 5, 123. — Rarely with a subst. as subj.:

    adeo magni refert studium atque voluptas, et quibus in rebus consuerint esse operati homines,

    Lucr. 4, 984:

    adeo incessus in gravida refert,

    Plin. 7, 6, 5, § 42:

    longitudo in his refert, non crassitudo,

    id. 18, 31, 74, § 317:

    multum tamen in iis refert et locorum natura,

    id. 11, 51, 112, § 267:

    plurimum refert soli cujusque ratio,

    id. 18, 21, 50, § 187.

    Lewis & Short latin dictionary > re fert

  • 8 adeo

    1.
    ăd-ĕo, ĭī, and rarely īvi, ĭtum (arch. adirier for adiri, Enn. Rib. Trag. p. 59), 4, v. n. and a. (acc. to Paul. ex Fest. should be accented a/deo; v. Fest. s. v. adeo, p. 19 Müll.; cf. the foll. word), to go to or approach a person or thing (syn.: accedo, aggredior, advenio, appeto).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., constr.
    (α).
    With ad (very freq.): sed tibi cautim est adeundum ad virum, Att. ap. Non. 512, 10:

    neque eum ad me adire neque me magni pendere visu'st,

    Plaut. Cur. 2, 2, 12:

    adeamne ad eam?

    Ter. And. 4, 1, 15; id. Eun. 3, 5, 30: aut ad consules aut ad te aut ad Brutum adissent, Cic. Fragm. ap. Non. 208, 5:

    ad M. Bibulum adierunt, id. Fragm. ap. Arus. p. 213 Lind.: ad aedis nostras nusquam adiit,

    Plaut. Aul. 1, 1, 24:

    adibam ad istum fundum,

    Cic. Caec. 29 —
    (β).
    With in: priusquam Romam atque in horum conventum adiretis, Cic. Verr. 2, 4, 11, § 26 ed. Halm.—Esp.: adire in jus, to go to law:

    cum ad praetorem in jus adissemus,

    Cic. Verr. 4, § 147; id. Att. 11, 24; Caes. B. C. 1, 87, and in the Plebiscit. de Thermens. lin. 42: QVO DE EA RE IN IOVS ADITVM ERIT, cf. Dirks., Versuche S. p. 193.—
    (γ).
    Absol.:

    adeunt, consistunt, copulantur dexteras,

    Plaut. Aul. 1, 2, 38:

    eccum video: adibo,

    Ter. Eun. 5, 7, 5.—
    (δ).
    With acc.:

    ne Stygeos adeam non libera manes,

    Ov. M. 13, 465:

    voces aetherias adiere domos,

    Sil. 6, 253:

    castrorum vias,

    Tac. A. 2, 13:

    municipia,

    id. ib. 39:

    provinciam,

    Suet. Aug. 47:

    non poterant adire eum,

    Vulg. Luc. 8, 19:

    Graios sales carmine patrio,

    to attain to, Verg. Cat. 11, 62; so with latter supine:

    planioribus aditu locis,

    places easier to approach, Liv. 1, 33.—With local adv.:

    quoquam,

    Sall. J. 14:

    huc,

    Plaut. Truc. 2, 7, 60.—
    B.
    Esp.,
    1.
    To approach one for the purpose of addressing, asking aid, consulting, and the like, to address, apply to, consult (diff. from aggredior, q. v.). —Constr. with ad or oftener with acc.; hence also pass.:

    quanto satius est, adire blandis verbis atque exquaerere, sintne illa, etc.,

    Plaut. Ps. 1, 5, 35:

    aliquot me adierunt,

    Ter. And. 3, 3, 2:

    adii te heri de filia,

    id. Hec. 2, 2, 9: cum pacem peto, cum placo, cum adeo, et cum appello meam, Lucil. ap. Non. 237, 28:

    ad me adire quosdam memini, qui dicerent,

    Cic. Fam. 3, 10:

    coram adire et alloqui,

    Tac. H. 4, 65.— Pass.:

    aditus consul idem illud responsum retulit,

    when applied to, Liv. 37, 6 fin.:

    neque praetores adiri possent,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 5.—Hence: adire aliquem per epistulam, to address one in writing, by a letter:

    per epistulam, aut per nuntium, quasi regem, adiri eum aiunt,

    Plaut. Mil. 4, 6, 9 and 10; cf. Tac. A. 4, 39; id. H. 1, 9.—So also: adire deos, aras, deorum sedes, etc., to approach the gods, their altars, etc., as a suppliant (cf.:

    acced. ad aras,

    Lucr. 5, 1199): quoi me ostendam? quod templum adeam? Att. ap. Non. 281, 6:

    ut essent simulacra, quae venerantes deos ipsos se adire crederent,

    Cic. N. D. 1, 27:

    adii Dominum et deprecatus sum,

    Vulg. Sap. 8, 21:

    aras,

    Cic. Phil. 14, 1:

    sedes deorum,

    Tib. 1, 5, 39:

    libros Sibyllinos,

    to consult the Sibylline Books, Liv. 34, 55; cf. Tac. A. 1, 76:

    oracula,

    Verg. A. 7, 82.—
    2.
    To go to a thing in order to examine it, to visit:

    oppida castellaque munita,

    Sall. J. 94:

    hiberna,

    Tac. H. 1, 52.—
    3.
    To come up to one in a hostile manner, to assail, attack:

    aliquem: nunc prior adito tu, ego in insidiis hic ero,

    Ter. Ph. 1, 4, 52:

    nec quisquam ex agmine tanto audet adire virum,

    Verg. A. 5, 379:

    Servilius obvia adire arma jubetur,

    Sil. 9, 272.
    II.
    Fig.
    A.
    To go to the performance of any act, to enter upon, to undertake, set about, undergo, submit to (cf.: accedo, aggredior, and adorior).—With ad or the acc. (class.):

    nunc eam rem vult, scio, mecum adire ad pactionem,

    Plaut. Aul. 2, 2, 25:

    tum primum nos ad causas et privatas et publicas adire coepimus,

    Cic. Brut. 90:

    adii causas oratorum, id. Fragm. Scaur. ap. Arus. p. 213 Lind.: adire ad rem publicam,

    id. de Imp. Pomp. 24, 70:

    ad extremum periculum,

    Caes. B. C. 2, 7.—With acc.:

    periculum capitis,

    Cic. Rosc. Am. 38:

    laboribus susceptis periculisque aditis,

    id. Off. 1, 19:

    in adeundis periculis,

    id. ib. 24; cf.:

    adeundae inimicitiae, subeundae saepe pro re publica tempestates,

    id. Sest. 66, 139: ut vitae periculum aditurus videretur, Auct. B. G. 8, 48: maximos labores et summa pericula. Nep. Timol. 5:

    omnem fortunam,

    Liv. 25, 10:

    dedecus,

    Tac. A. 1, 39:

    servitutem voluntariam,

    id. G. 24:

    invidiam,

    id. A. 4, 70:

    gaudia,

    Tib. 1, 5, 39.—Hence of an inheritance, t. t., to enter on:

    cum ipse hereditatem patris non adisses,

    Cic. Phil. 2, 16; so id. Arch. 5; Suet. Aug. 8 and Dig.;

    hence also: adire nomen,

    to assume the name bequeathed by will, Vell. 2, 60.—
    B.
    Adire manum alicui, prov., to deceive one, to make sport of (the origin of this phrase is unc.; Acidalius conjectures that it arose from some artifice practised in wrestling, Wagner ad Plaut. Aul. 2, 8, 8):

    eo pacto avarae Veneri pulcre adii manum,

    Plaut. Poen. 2, 11; so id. Aul. 2, 8, 8; id. Cas. 5, 2, 54; id. Pers. 5, 2, 18.
    2.
    ăd-ĕō̆, adv. [cf. quoad and adhuc] (acc. to Festus, it should be accented adéo, v. the preced. word; but this distinction is merely a later invention of the grammarians; [p. 33] cf. Gell. 7, 7).
    I.
    In the ante-class. per.,
    A.
    To designate the limit of space or time, with reference to the distance passed through; hence often accompanied by usque (cf. ad), to this, thus far, so far, as far.
    1.
    Of space:

    surculum artito usque adeo, quo praeacueris,

    fit in the scion as far as you have sharpened it, Cato, R. R. 40, 3.— Hence: res adeo rediit, the affair has gone so far (viz., in deterioration, “cum aliquid pejus exspectatione contigit,” Don. ad Ter. Ph. 1, 2, 5):

    postremo adeo res rediit: adulescentulus saepe eadem et graviter audiendo victus est,

    Ter. Heaut. 1, 1, 61; cf. id. Ph. 1, 2, 5.—
    2.
    Of time, so long ( as), so long ( till), strengthened by usque, and with dum, donec, following, and in Cic. with quoad:

    merces vectatum undique adeo dum, quae tum haberet, peperisset bona,

    Plaut. Merc. 1, 1, 76; 3, 4, 72; id. Am. 1, 2, 10 al.:

    nusquam destitit instare, suadere, orare, usque adeo donec perpulit,

    Ter. And. 4, 1, 36; Cato, R. R. 67; id. ib. 76:

    atque hoc scitis omnes usque adeo hominem in periculo fuisse, quoad scitum sit Sestium vivere,

    Cic. Sest. 38, 82.—
    B.
    For the purpose of equalizing two things in comparison, followed by ut: in the same degree or measure or proportion... in which; or so very, so much, so, to such a degree... as (only in comic poets), Plaut. Ep. 4, 1, 38:

    adeon hominem esse invenustum aut infelicem quemquam, ut ego sum?

    Ter. And. 1, 5, 10.—Also followed by quasi, when the comparison relates to similarity:

    gaudere adeo coepit, quasi qui cupiunt nuptias,

    in the same manner as those rejoice who desire marriage, Ter. Heaut. 5, 1, 12.—
    C.
    (Only in the comic poets) = ad haec, praeterea, moreover, besides, too: ibi tibi adeo lectus dabitur, ubi tu haud somnum capias ( beside the other annoyances), a bed, too, shall be given you there, etc., Plaut. Ps. 1, 2, 80.—Hence also with etiam:

    adeo etiam argenti faenus creditum audio,

    besides too, id. Most. 3, 1, 101.—
    D.
    (Only in the comic poets.) Adeo ut, for this purpose that, to the end that:

    id ego continuo huic dabo, adeo me ut hic emittat manu,

    Plaut. Rud. 5, 3, 32:

    id adeo te oratum advenio, ut, etc.,

    id. Aul. 4, 10, 9:

    adeo ut tu meam sententiam jam jam poscere possis, faciam, etc.,

    id. ib. 3, 2, 26 (where Wagner now reads at ut):

    atque adeo ut scire possis, factum ego tecum hoc divido,

    id. Stich. 5, 4, 15. (These passages are so interpreted by Hand, I. p. 138; others regard adeo here = quin immo.)—
    E.
    In narration, in order to put one person in strong contrast with another. It may be denoted by a stronger emphasis upon the word to be made conspicuous, or by yet, on the contrary, etc.:

    jam ille illuc ad erum cum advenerit, narrabit, etc.: ille adeo illum mentiri sibi credet,

    Plaut. Am. 1, 2, 4 sq.; so id. Merc. 2, 1, 8 al.
    II.
    To the Latin of every period belongs the use of this word,
    A.
    To give emphasis to an idea in comparison, so, so much, so very, with verbs, adjectives, and substantives:

    adeo ut spectare postea omnīs oderit,

    Plaut. Capt. prol. 65:

    neminem quidem adeo infatuare potuit, ut ei nummum ullum crederet,

    Cic. Fl. 20, 47:

    adeoque inopia est coactus Hannibal, ut, etc.,

    Liv. 22, 32, 3 Weiss.:

    et voltu adeo modesto, adeo venusto, ut nil supra,

    Ter. And. 1, 1, 92:

    nemo adeo ferus est, ut, etc.,

    Hor. Ep. 1, 1, 39.—With usque:

    adeo ego illum cogam usque, ut mendicet meus pater,

    Plaut. Bacch. 3, 4, 10:

    usque adeo turbatur,

    even so much, so continually, Verg. E. 1, 12; Curt. 10, 1, 42; Luc. 1, 366.—In questions:

    adeone me fuisse fungum, ut qui illi crederem?

    Plaut. Bacch. 2, 3, 49:

    adeone hospes hujus urbis, adeone ignarus es disciplinae consuetudinisque nostrae, ut haec nescias?

    Cic. Rab. 10, 28; so id. Phil. 2, 7, 15; id. Fam. 9, 10; Liv. 2, 7, 10; 5, 6, 4.—With a negative in both clauses, also with quin in the last:

    non tamen adeo virtutum sterile saeculum, ut non et bona exempla prodiderit,

    Tac. H. 1, 3; so Suet. Oth. 9:

    verum ego numquam adeo astutus fui, quin, etc.,

    Ter. Ad. 2, 2, 13.—

    Sometimes the concluding clause is to be supplied from the first: quis genus Aeneadum, quis Trojae nesciat urbem?... non obtusa adeo gestamus pectora Poeni, viz.,

    that we know not the Trojans and their history, Verg. A. 1, 565:

    adeo senuerunt Juppiter et Mars?

    Juv. 6, 59.—Hence (post-Cic.): adeo non ut... adeo nihil ut... so little that, so far from that... (in reference to which, it should be noticed that in Latin the negative is blended with the verb in one idea, which is qualified by adeo) = tantum abest ut: haec dicta adeo nihil moverunt quemquam, ut legati prope violati sint, these words left them all so unmoved that, etc., or had so little effect, etc., Liv. 3, 2, 7: qui adeo non tenuit iram, ut gladio cinctum in senatum venturum se esse palam diceret, who restrained his anger so little that, etc. (for, qui non—tenuit iram adeo, ut), id. 8, 7, 5; so 5, 45, 4; Vell. 2, 66, 4: Curt. 3, 12, 22.—Also with contra in the concluding clause:

    apud hostes Afri et Carthaginienses adeo non sustinebant, ut contra etiam pedem referrent,

    Liv. 30, 34, 5. —
    B.
    Adeo is placed enclitically after its word, like quidem, certe, and the Gr. ge, even, indeed, just, precisely. So,
    1.
    Most freq. with pronouns, in order to render prominent something before said, or foll., or otherwise known (cf. in Gr. egôge, suge, autos ge, etc., Viger. ed. Herm. 489, vi. and Zeun.): argentariis male credi qui aiunt, nugas praedicant: nam et bene et male credi dico; id adeo hodie ego expertus sum, just this (touto ge), Plaut. Curc. 5, 3, 1; so id. Aul. 2, 4, 10; 4, 2, 15; id. Am. 1, 1, 98; 1, 2, 6; id. Ep. 1, 1, 51; 2, 2, 31; 5, 2, 40; id. Poen. 1, 2, 57: plerique homines, quos, cum nihil refert, pudet;

    ubi pudendum'st ibi eos deserit pudor, is adeo tu es,

    you are just such a one, id. Ep. 2, 1, 2:

    cui tu obsecutus, facis huic adeo injuriam,

    Ter. Hec. 4, 4, 68: tute adeo jam ejus verba audies, you yourself shall hear what he has to say (suge akousêi), Ter. And. 3, 3, 27: Dolabella tuo nihil scito mihi esse jucundius: hanc adeo habebo gratiam illi, i. e. hanc, quae maxima est, gratiam (tautên ge tên charin), Caes. ap. Cic. Att. 9, 16:

    haec adeo ex illo mihi jam speranda fuerunt,

    even this, Verg. A. 11, 275.—It is often to be translated by the intensive and, and just, etc. (so esp. in Cic. and the histt.): id adeo, si placet, considerate, just that (touto ge skopeite), Cic. Caec. 30, 87:

    id adeo ex ipso senatus consulto cognoscite,

    id. Verr. 2, 4, 64, 143; cf. id. Clu. 30, 80:

    ad hoc quicumque aliarum atque senatus partium erant, conturbari remp., quam minus valere ipsi malebant. Id adeo malum multos post annos in civitatem reverterat,

    And just this evil, Sall. C. 37, 11; so 37, 2; id. J. 68, 3; Liv. 2, 29, 9; 4, 2, 2: id adeo manifestum erit, si cognoverimus, etc., and this, precisely this, will be evident, if, etc., Quint. 2, 16, 18 Spald.—It is rarely used with ille:

    ille adeo illum mentiri sibi credet,

    Plaut. Am. 1, 2, 6.—Sometimes with the rel. pron.: quas adeo haud quisquam liber umquam tetigit, Plaut: Poen. 1, 2, 57; Cic. Fin. 2, 12, 37. —With interrog. pron.:

    Quis adeo tam Latinae linguae ignarus est, quin, etc.,

    Gell. 7, 17.—Adeo is joined with the pers. pron. when the discourse passes from one person to another, and attention is to be particularly directed to the latter: Juppiter, tuque adeo summe Sol, qui res omnes inspicis, and thou especially, and chiefly thou, Enn. ap. Prob.:

    teque adeo decus hoc aevi inibit,

    Verg. E. 4, 11; id. G. 1, 24: teque, Neptune, invoco, vosque adeo venti, Poët. ap. Cic. Tusc. 4, 34, 73;

    and without the copulative: vos adeo... item ego vos virgis circumvinciam,

    Plaut. Rud. 3, 4, 25.— Ego adeo often stands for ego quidem, equidem (egôge):

    tum libertatem Chrysalo largibere: ego adeo numquam accipiam,

    Plaut. Bacch. 4, 7, 30; so id. Mil. 4, 4, 55; id. Truc. 4, 3, 73:

    ego adeo hanc primus inveni viam,

    Ter. Eun. 2, 2, 16:

    nec me adeo fallit,

    Verg. A. 4, 96.—Ipse adeo (autos ge), for the sake of emphasis:

    atque hercle ipsum adeo contuor,

    Plaut. As. 2, 3, 24:

    ipsum adeo praesto video cum Davo,

    Ter. And. 2, 5, 4:

    ipse adeo senis ductor Rhoeteus ibat pulsibus,

    Sil. 14, 487.—
    2.
    With the conditional conjj. si, nisi, etc. (Gr. ei ge), if indeed, if truly:

    nihili est autem suum qui officium facere immemor est, nisi adeo monitus,

    unless, indeed, he is reminded of it, Plaut. Ps. 4, 7, 2: Si. Num illi molestae quippiam hae sunt nuptiae? Da. Nihil Hercle: aut si adeo, bidui est aut tridui haec sollicitudo, and if, indeed, etc. (not if also, for also is implied in aut), Ter. And. 2, 6, 7.—
    3.
    With adverbs: nunc adeo (nun ge), Plaut. As. 3, 1, 29; id. Mil. 2, 2, 4; id. Merc. 2, 2, 57; id. Men. 1, 2, 11; id. Ps. 1, 2, 52; id. Rud. 3, 4, 23; Ter. And. 4, 5, 26; Verg. A. 9, 156: jam adeo (dê ge), id. ib. 5, 268; Sil. 1, 20; 12, 534; Val. Fl. 3, 70. umquam adeo, Plaut. Cas. 5, 4, 23:

    inde adeo,

    Ter. Heaut. 1, 1, 1:

    hinc adeo,

    Verg. E. 9, 59: sic adeo (houtôs ge), id. A. 4, 533; Sil. 12, 646:

    vix adeo,

    Verg. A. 6, 498:

    non adeo,

    Ter. Heaut. 1, 1, 57; Verg. A. 11, 436. —
    4.
    With adjectives = vel, indeed, even, very, fully:

    quot adeo cenae, quas deflevi, mortuae!

    how very many suppers, Plaut. Stich. 1, 3, 59: quotque adeo fuerint, qui temnere superbum... Lucil. ap. Non. 180, 2: nullumne malorum finem adeo poenaeque dabis (adeo separated from nullum by poet. license)? wilt thou make no end at all to calamity and punishment? Val. Fl. 4, 63:

    trīs adeo incertos caeca caligine soles erramus,

    three whole days we wander about, Verg. A. 3, 203; 7, 629.—And with comp. or the adv. magis, multo, etc.:

    quae futura et quae facta, eloquar: multo adeo melius quam illi, cum sim Juppiter,

    very much better, Plaut. Am. 5, 2, 3; so id. Truc. 2, 1, 5:

    magis adeo id facilitate quam aliā ullā culpā meā, contigit,

    Cic. de Or. 2, 4, 15.—
    5.
    With the conjj. sive, aut, vel, in order to annex a more important thought, or to make a correction, or indeed, or rather, or even only:

    sive qui ipsi ambīssent, seu per internuntium, sive adeo aediles perfidiose quoi duint,

    Plaut. Am. prol. 71:

    si hercle scivissem, sive adeo joculo dixisset mihi, se illam amare,

    id. Merc. 5, 4, 33; so id. Truc. 4, 3, 1; id. Men. 5, 2, 74; Ter. Hec. 4, 1, 9: nam si te tegeret pudor, sive adeo cor sapientia imbutum foret, Pacuv. ap. Non. 521, 10:

    mihi adeunda est ratio, quā ad Apronii quaestum, sive adeo, quā ad istius ingentem immanemque praedam possim pervenire,

    or rather, Cic. Verr 2, 3, 46, 110; Verg. A. 11, 369; so, atque adeo:

    ego princeps in adjutoribus atque adeo secundus,

    Cic. Att. 1, 17, 9.—
    6.
    With the imperative, for emphasis, like tandem, modo, dum, the Germ. so, and the Gr. ge (cf. L. and S.), now, I pray:

    propera adeo puerum tollere hinc ab janua,

    Ter. And. 4, 4, 20 (cf. xullabete g auton, Soph. Phil. 1003).—
    C.
    Like admodum or nimis, to give emphasis to an idea (for the most part only in comic poets, and never except with the positive of the adj.; cf. Consent. 2023 P.), indeed, truly, so very, so entirely:

    nam me ejus spero fratrem propemodum jam repperisse adulescentem adeo nobilem,

    so very noble, Ter. Eun. 1, 2, 123:

    nec sum adeo informis,

    nor am I so very ugly, Verg. E. 2, 25:

    nam Caii Luciique casu non adeo fractus,

    Suet. Aug. 65:

    et merito adeo,

    and with perfect right, Ter. Hec. 2, 1, 42:

    etiam num credis te ignorarier aut tua facta adeo,

    do you, then, think that they are ignorant of you or your conduct entirely? id. Ph. 5, 8, 38.—
    D.
    To denote what exceeds expectation, even: quam omnium Thebis vir unam esse optimam dijudicat, quamque adeo cives Thebani rumificant probam, and whom even the Thebans (who are always ready to speak evil of others) declare to be an honest woman, Plaut. Am. 2, 2, 44.— Hence also it denotes something added to the rest of the sentence, besides, too, over and above, usually in the connection: -que adeo (rare, and never in prose; cf.

    adhuc, I.): quin te Di omnes perdant qui me hodie oculis vidisti tuis, meque adeo scelestum,

    and me too, Plaut. Rud. 4, 4, 122; cf. id. 4, 2, 32:

    haec adeo tibi me, ipsa palam fari omnipotens Saturnia jussit,

    Verg. A. 7, 427.
    III.
    After Caesar and Cicero (the only instance of this use adduced from Cicero's works, Off. 1, 11, 36, being found in a passage rejected by the best critics, as B. and K.).
    A.
    For adding an important and satisfactory reason to an assertion, and then it always stands at the beginning of the clause, indeed, for:

    cum Hanno perorāsset, nemini omnium cum eo certare necesse fuit: adeo prope omnis senatus Hannibalis erat: the idea is,

    Hanno's speech, though so powerful, was ineffectual, and did not need a reply; for all the senators belonged to the party of Hannibal, Liv. 21, 11, 1; so id. 2, 27, 3; 2, 28, 2; 8, 37, 2; Tac. Ann. 1, 50, 81; Juv. 3, 274; 14, 233.—Also for introducing a parenthesis: sed ne illi quidem ipsi satis mitem gentem fore (adeo ferocia atque indomita [p. 34] ingenia esse) ni subinde auro... principum animi concilientur, Liv. 21, 20, 8; so id. 9, 26, 17; 3, 4, 2; Tac. A. 2, 28.—
    B.
    When to a specific fact a general consideration is added as a reason for it, so, thus (in Livy very often):

    haud dubius, facilem in aequo campi victoriam fore: adeo non fortuna modo, sed ratio etiam cum barbaris stabat,

    thus not only fortune, but sagacity, was on the side of the barbarians, Liv. 5, 38, 4:

    adeo ex parvis saepe magnarum momenta rerum pendent,

    id. 27, 9, 1; so id. 4, 31, 5; 21, 33, 6; 28, 19; Quint. 1, 12, 7; Curt. 10, 2, 11; Tac. Agr. 1:

    adeo in teneris consuescere multum est,

    Verg. G. 2, 272.—
    C.
    In advancing from one thought to another more important = immo, rather, indeed, nay: nulla umquam res publica ubi tantus paupertati ac parsimoniae honos fuerit: adeo, quanto rerum minus, tanto minus cupiditatis erat, Liv. praef. 11; so Gell. 11, 7; Symm. Ep. 1, 30, 37.—
    D.
    With a negative after ne—quidem or quoque, so much the more or less, much less than, still less (post-Aug.):

    hujus totius temporis fortunam ne deflere quidem satis quisquam digne potuit: adeo nemo exprimere verbis potest,

    still less can one describe: it by words, Vell. 2, 67, 1:

    ne tecta quidem urbis, adeo publicum consilium numquam adiit,

    still less, Tac. A. 6, 15; so id. H. 3, 64; Curt. 7, 5, 35:

    favore militum anxius et superbia viri aequalium quoque, adeo superiorum intolerantis,

    who could not endure his equals even, much less his superiors, Tac. H. 4, 80.—So in gen., after any negative: quaelibet enim ex iis artibus in paucos libros contrahi solet: adeo infinito spatio ac traditione opus non est, so much the less is there need, etc., Quint. 12, 11, 16; Plin. 17, 12, 35, § 179; Tac. H. 3, 39.—(The assumption of a causal signif. of adeo = ideo, propterea, rests upon false readings. For in Cael. Cic. Fam. 8, 15 we should read ideo, B. and K., and in Liv. 24, 32, 6, ad ea, Weiss.).—See more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 135-155.

    Lewis & Short latin dictionary > adeo

  • 9 pudenda

    pŭdĕo, ŭi, or pŭdĭtum est, ēre ( dep. form pudeatur, Petr. 47, 4), 2, v. a. and n. [root pu-, pav-, to strike; Sanscr. paviram, weapon; cf. pavire (puvire), tripudium, etc.], to make or be ashamed, to feel shame; to be influenced or restrained by shame or by respect for a person or thing.—In the verb. finit. extremely rare:

    ita nunc pudeo,

    Plaut. Cas. 5, 2, 3:

    siquidem te quicquam, quod facis, pudet,

    id. Mil. 3, 1, 30; Ter. Ad. 1, 2, 4:

    idne pudet te, quia, etc.,

    Plaut. Ep. 1, 2, 4:

    pudet, quod prius non puditum umquam est,

    id. Cas. 5, 2, 4.—In plur.:

    non te haec pudent?

    Ter. Ad. 4, 7, 36:

    semper metuet, quem Saeva pudebunt,

    Luc. 8, 495.—Chiefly used as a verb. impers., pudet, ŭit, or pudĭtum est, one is or feels ashamed, it causes a feeling of shame, etc; constr. aliquem alicujus rei, or with a subj.-clause:

    quos, cum nihil refert, pudet: ubi pudendum est, ibi eos deserit pudor, cum usus est, ut pudeat,

    Plaut. Ep. 2, 1, 1 sq.:

    fratris me Pudet,

    Ter. Ad. 3, 3, 38; id. Heaut. 2, 3, 19:

    sunt homines, quos infamiae suae neque pudeat neque taedeat,

    Cic. Verr. 1, 12, 35:

    pudet me non tui quidem, sed Chrysippi, etc.,

    id. Div. 2, 15, 35:

    cujus eos non pudere demiror,

    id. Phil. 10, 10, 22:

    ceteros pudeat, si qui, etc.... me autem quid pudeat?

    id. Arch. 6, 12; Ov. M. 7, 617:

    cicatricum et sceleris pudet,

    Hor. C. 1, 35, 33:

    nam pudet tanti mali,

    id. Epod. 11, 7; Plaut. Bacch. 3, 1, 12:

    tum puderet vivos, tamquam puditurum esset exstinctos,

    Plin. 36, 15, 24, § 108:

    deūm me hercle atque hominum pudet,

    before gods and men, Plaut. Trin. 4, 2, 67; Liv. 3, 19, 7.—With subj.-clause:

    pudet Dicere hac praesente verbum turpe: at te id nullo modo Facere puduit,

    Ter. Heaut. 5, 4, 20:

    puderet me dicere non intellegere, si, etc.,

    Cic. N. D. 1, 39, 109:

    servire aeternos non puduisse deos?

    Tib. 2, 3, 30: nec lusisse pudet sed non incidere [p. 1486] ludum, Hor. Ep. 1, 14, 36:

    scripta pudet recitare,

    id. ib. 1, 19, 42:

    nonne esset puditum, legatum dici Maeandrium?

    Cic. Fl. 22, 52.—With supine:

    pudet dictu,

    Tac. Agr. 32.—In the gerund:

    non enim pudendo, sed non faciendo id, quod non decet, impudentiae nomen effugere debemus,

    Cic. de Or. 1, 26, 120:

    inducitur ad pudendum,

    id. Brut. 50, 188.—Hence,
    A.
    pŭdens, entis, P. a., shamefaced, bashful, modest (class.):

    muta pudens est,

    Lucr. 4, 1164:

    pudens et probus filius,

    Cic. Verr. 2, 3, 69, § 161:

    cur nescire, pudens prave, quam discere malo?

    Hor. A. P. 88:

    nihil pudens, nihil pudicum in eo apparet,

    Cic. Phil. 3, 11, 28; id. Verr. 2, 1, 1, § 2:

    animus,

    Ter. Heaut. 1, 1, 68:

    pudens et liberalis risus,

    Auct. Her. 3, 13, 23.— Comp., Cic. Pis. 17.— Sup.:

    homo,

    Cic. Caecin. 35, 102:

    vir,

    id. Fl. 20:

    femina,

    id. Verr. 2, 1, 37, § 94.— Adv.: pŭdenter, modestly, bashfully, Afran. ap. Charis. p. 190 P.; Cic. Quint. 11, 39; id. Vatin. 2, 6:

    sumere,

    Hor. Ep. 1, 17, 44; id. A. P. 51.— Comp.:

    pudentius accedere,

    Cic. de Or. 2, 89, 364; Gell. 12, 11, 5. — Sup.:

    pudentissime aliquid petere,

    Cic. Att. 16, 15, 5.—
    B.
    pŭdendus, a, um, P. a., of which one ought to be ashamed, shameful, scandalous, disgraceful, abominable (mostly poet. and in post-Aug. prose):

    ut jam pudendum sit honestiora decreta esse legionum quam senatus,

    Cic. Phil. 5, 2, 4:

    vita,

    Ov. P. 2, 2, 108:

    vulnera,

    Verg. A. 11, 55:

    causa,

    Ov. H. 5, 98:

    parentes,

    Suet. Vit. 2:

    negotiationes vel privato pudendas exercere,

    id. Vesp. 16:

    pudenda miserandaque oratio,

    id. Tib. 65:

    pudenda dictu spectantur,

    Quint. 1, 2, 8; cf.:

    pudendumque dictu, si, etc.,

    id. 6, 4, 7:

    luxus,

    Tac. A. 3, 53:

    hoc quoque animal (sc. blatta) inter pudenda est,

    Plin. 29, 6, 39, § 140:

    proh cuncta pudendi!

    wholly shameful! Sil. 11, 90:

    membra,

    the parts of shame, the privy parts, Ser. Samm. 36, 681.—
    2.
    Subst.: pŭdenda, ōrum, n. (sc. membra).
    a.
    The private parts (post-class.), Aus. Per. Odyss. 6; id. Idyll. 6, 85; Aug. Civ. Dei, 14, 17; Sen. ad Marc. 22, 1; Vulg. Nah. 3, 5.—
    b.
    The breech, fundament, Min. Fel. Oct. 28 med.

    Lewis & Short latin dictionary > pudenda

  • 10 pudeo

    pŭdĕo, ŭi, or pŭdĭtum est, ēre ( dep. form pudeatur, Petr. 47, 4), 2, v. a. and n. [root pu-, pav-, to strike; Sanscr. paviram, weapon; cf. pavire (puvire), tripudium, etc.], to make or be ashamed, to feel shame; to be influenced or restrained by shame or by respect for a person or thing.—In the verb. finit. extremely rare:

    ita nunc pudeo,

    Plaut. Cas. 5, 2, 3:

    siquidem te quicquam, quod facis, pudet,

    id. Mil. 3, 1, 30; Ter. Ad. 1, 2, 4:

    idne pudet te, quia, etc.,

    Plaut. Ep. 1, 2, 4:

    pudet, quod prius non puditum umquam est,

    id. Cas. 5, 2, 4.—In plur.:

    non te haec pudent?

    Ter. Ad. 4, 7, 36:

    semper metuet, quem Saeva pudebunt,

    Luc. 8, 495.—Chiefly used as a verb. impers., pudet, ŭit, or pudĭtum est, one is or feels ashamed, it causes a feeling of shame, etc; constr. aliquem alicujus rei, or with a subj.-clause:

    quos, cum nihil refert, pudet: ubi pudendum est, ibi eos deserit pudor, cum usus est, ut pudeat,

    Plaut. Ep. 2, 1, 1 sq.:

    fratris me Pudet,

    Ter. Ad. 3, 3, 38; id. Heaut. 2, 3, 19:

    sunt homines, quos infamiae suae neque pudeat neque taedeat,

    Cic. Verr. 1, 12, 35:

    pudet me non tui quidem, sed Chrysippi, etc.,

    id. Div. 2, 15, 35:

    cujus eos non pudere demiror,

    id. Phil. 10, 10, 22:

    ceteros pudeat, si qui, etc.... me autem quid pudeat?

    id. Arch. 6, 12; Ov. M. 7, 617:

    cicatricum et sceleris pudet,

    Hor. C. 1, 35, 33:

    nam pudet tanti mali,

    id. Epod. 11, 7; Plaut. Bacch. 3, 1, 12:

    tum puderet vivos, tamquam puditurum esset exstinctos,

    Plin. 36, 15, 24, § 108:

    deūm me hercle atque hominum pudet,

    before gods and men, Plaut. Trin. 4, 2, 67; Liv. 3, 19, 7.—With subj.-clause:

    pudet Dicere hac praesente verbum turpe: at te id nullo modo Facere puduit,

    Ter. Heaut. 5, 4, 20:

    puderet me dicere non intellegere, si, etc.,

    Cic. N. D. 1, 39, 109:

    servire aeternos non puduisse deos?

    Tib. 2, 3, 30: nec lusisse pudet sed non incidere [p. 1486] ludum, Hor. Ep. 1, 14, 36:

    scripta pudet recitare,

    id. ib. 1, 19, 42:

    nonne esset puditum, legatum dici Maeandrium?

    Cic. Fl. 22, 52.—With supine:

    pudet dictu,

    Tac. Agr. 32.—In the gerund:

    non enim pudendo, sed non faciendo id, quod non decet, impudentiae nomen effugere debemus,

    Cic. de Or. 1, 26, 120:

    inducitur ad pudendum,

    id. Brut. 50, 188.—Hence,
    A.
    pŭdens, entis, P. a., shamefaced, bashful, modest (class.):

    muta pudens est,

    Lucr. 4, 1164:

    pudens et probus filius,

    Cic. Verr. 2, 3, 69, § 161:

    cur nescire, pudens prave, quam discere malo?

    Hor. A. P. 88:

    nihil pudens, nihil pudicum in eo apparet,

    Cic. Phil. 3, 11, 28; id. Verr. 2, 1, 1, § 2:

    animus,

    Ter. Heaut. 1, 1, 68:

    pudens et liberalis risus,

    Auct. Her. 3, 13, 23.— Comp., Cic. Pis. 17.— Sup.:

    homo,

    Cic. Caecin. 35, 102:

    vir,

    id. Fl. 20:

    femina,

    id. Verr. 2, 1, 37, § 94.— Adv.: pŭdenter, modestly, bashfully, Afran. ap. Charis. p. 190 P.; Cic. Quint. 11, 39; id. Vatin. 2, 6:

    sumere,

    Hor. Ep. 1, 17, 44; id. A. P. 51.— Comp.:

    pudentius accedere,

    Cic. de Or. 2, 89, 364; Gell. 12, 11, 5. — Sup.:

    pudentissime aliquid petere,

    Cic. Att. 16, 15, 5.—
    B.
    pŭdendus, a, um, P. a., of which one ought to be ashamed, shameful, scandalous, disgraceful, abominable (mostly poet. and in post-Aug. prose):

    ut jam pudendum sit honestiora decreta esse legionum quam senatus,

    Cic. Phil. 5, 2, 4:

    vita,

    Ov. P. 2, 2, 108:

    vulnera,

    Verg. A. 11, 55:

    causa,

    Ov. H. 5, 98:

    parentes,

    Suet. Vit. 2:

    negotiationes vel privato pudendas exercere,

    id. Vesp. 16:

    pudenda miserandaque oratio,

    id. Tib. 65:

    pudenda dictu spectantur,

    Quint. 1, 2, 8; cf.:

    pudendumque dictu, si, etc.,

    id. 6, 4, 7:

    luxus,

    Tac. A. 3, 53:

    hoc quoque animal (sc. blatta) inter pudenda est,

    Plin. 29, 6, 39, § 140:

    proh cuncta pudendi!

    wholly shameful! Sil. 11, 90:

    membra,

    the parts of shame, the privy parts, Ser. Samm. 36, 681.—
    2.
    Subst.: pŭdenda, ōrum, n. (sc. membra).
    a.
    The private parts (post-class.), Aus. Per. Odyss. 6; id. Idyll. 6, 85; Aug. Civ. Dei, 14, 17; Sen. ad Marc. 22, 1; Vulg. Nah. 3, 5.—
    b.
    The breech, fundament, Min. Fel. Oct. 28 med.

    Lewis & Short latin dictionary > pudeo

  • 11 aequus

    aequus (aecus), a, um, Adj. m. Compar. u. Superl., gleich, I) in sich selbst gleich, 1) eig.: a) von der Oberfläche des Bodens, eben, gerade = wagerecht, horizontal (Ggstz. superior od. inferior, acclivis od. declivis, pronus), locus, qui est ad libellam aequus, Varr.: aequus et planus locus, Cic.: in aequum locum se demittere, in die Ebene, Caes.: paulo aequiore loco consistere, Caes.: ex aequo loco loqui, im Senate (Ggstz. ex inferiore loco, zu den Richtern, die höher saßen, u. ex superiore loco, von der Tribüne zum Volke), Cic.; vgl. ex superiore et ex aequo loco sermones habitos, in öffentl. u. Privat-Angelegenheiten, Cic. – neutr. subst., aequum, ī, n., das ebene Terrain, die ebene Fläche ( das Niveau), das flache, freie Feld, facile in aequo campi victoriam fore, Liv.: in aequum descendere, degredi, Liv. a.u.: u. in aequum descendere bildl. = sich zu jmd. ganz herablassen, Sen.: ut primum agmen aequo, ceteri per acclive iugum insurgerent, Tac. – auch vom Plateau einer Anhöhe, in aequum eniti, Tac. ann. 2, 80 extr. – b) von andern Gegenständen, gleich, gerade, wagerecht, aequa frons (milit. t.t.), eine gleiche, gerade Linie od. Front, Liv.: statera posita examine aequo (mit gerade stehendem Zünglein = im Gleichgewicht), Suet.

    2) übtr.: a) wie unser nicht uneben = günstig, ge legen (Ggstz. iniquus), vom Orte, locum se aequum ad dimicandum dedisse, Caes.: etsi non aequum locum videbat suis, Nep.: ut locus procul muro satis aequus agendis vineis fuit, Liv.: ut quibus locus aequior esset, durch ihre Stellung mehr begünstigt, Liv. – von der Zeit = günstig gelegen, et tempore et loco aequo instructos, Liv.: neque tempore neque loco aequo, Suet.: iudicium aequiore tempore fieri oportere, Cic. fr. – b) vom Gemüt = sich gleichbleibend, gleichmütig, ruhig, gelassen, gleichgültig, zufrieden, geduldig, concedo, et quod animus aequus est et quia necesse est, Cic.: quidquid tribunus plebis loquitur, assuestis aequi (mit Gleichgültigkeit) audire, Liv.: u. so laudationem mortui aequis auribus audivit, Liv.: quod adest memento componere aequus, Hor.: aequam memento rebus in arduis servare mentem, Hor.: praesentibus aequus, zufrieden mit, Hor. – Bes. häufig im adverbial. Abl., aequo (aequiore, aequissimo) animo, mit Gleichmut, mit Gelassenheit, mit Befriedigung, mit Ruhe, getrosten Mutes, ruhig u. getrost, unbesorgt wegen des Ausgangs (Ggstz. animo iniquo), pati (absol.), Plaut.: pati od. ferre m. Akk. od. m. Akk. u. Infin., Cic.: aequiore quidam animo ferunt praecīdi spem suam quam trahi, Sen.: aequissimo animo ferre m. Akk. u. Infin., Suet.: aequo animo servitutem tolerare, Sall.: alqd accipere (aufnehmen), Sall.: animo aequo alqm spectare (zuse hen), Cic.: utrum aequo an iniquo animo mortem subieris, iam nihil refert, Lact. 3, 27, 8: animo aequissimo mori (Ggstz. animo iniquissimo), Cic. de sen. 83: im Plur., animis libentibus aut aequis alqd remittere, Cic.: eam sententiam haud aequioribus animis quam ipsorum quondam postulatum audire, Liv.

    II) der Beschaffenheit, Eigenschaft nach einem andern gleich, 1) eig.: a) gleich = gleich breit, gleich lang, gleich hoch, gleich weit, gleich schwer, α) von Gleichartigem: aequā latitudine, atque ille congesticius agger fuerat, Caes.: aequo fere spatio abesse, Caes.: aequo discrimine, Verg.: sequitur patrem non passibus aequis, begleitet den Vater mit kürzeren Schritten, Verg.: aequis pedibus procedere (vom Distichon), wie aequis numeris (vom Hexameter), Ov.: aequā lance, Cod. Theod.: aequā utrimque librā (im Gleichgewicht) alqd deportare alio, Plin. – β) von Ungleichartigem: urbs erat in summo nubibus aequa iugo, Ov.: aequum arcibus aggerem attollunt, Ov. – b) gleich = gleich verteilt, gleich zugewogen, gleich groß ( wie ἴσος), non tertia portio, verum aequa, Plin.: u. so oft aequis portionibus od. pensionibus (dare, solvere u. dgl.), in gleichen Raten, Liv.: m. Ang. des Vergleichungspunktes durch atque (ac), quam, cum m. Abl., aequo mendicus atque ille opulentissimus censetur censu ad Acheruntem mortuus, Plaut.: cum aequam partem tibi sumpseris, atque populo Romano miseris, Cic.: postulante patre eius, ut aequum ei ius in omnibus provinciis exercitibusque esset, quam erat ipsi, Vell.: utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, Ter.: aequo et pari cum civibus iure vivere, Cic.: ut ita sortem aequam sibi cum collega dent, Liv. (u. so m. folg. cum u. Abl. oft bei Liv., s. Fabri Liv. 21, 3, 6).

    2) übtr.: a) der innern Beschaffenheit nach gleich, α) übh., gleich = gleichgestellt, leges, Lucr.: in aequa laude ponere, für gleich lobenswert halten, Cic.: aequa condicio, aequum certamen proponitur, Liv.: aequi istuc faciam, das wird mir gleich gelten od. sein (gleichgültig sein), Plaut. mil. 784. – u. so die milit. t.t.: aequa pugna, gleicher, unentschiedener, schwankender, Liv.: aequo proelio od. aequo Marte (εξ ἴσου) discedere, das Gleichgewicht behaupten (Ggstz. superiorem esse od. discedere), Caes. u. Iustin.: so auch aequā manu discedere (Ggstz. superiorem esse), Sall.: u. aequā manu abscessum est, Tac.: aequis manibus dirimere pugnam, Liv.: aequo Marte (mit gleicher Aussicht auf den Sieg) pugnare, Liv., contendere, Flor. u. Curt. – β) der Zahl, den Kräften, dem Range nach gleich, gleichstehend (Ggstz. s uperior od. inferior), numerone an viribus aequi non sumus? Verg. – in superiores contumax, in aequos (gegen seinesgleichen) et pares fastidiosus, in inferiores crudelis, Cornif. rhet.: quia regibus aequa, nedum infima insolita sunt, weil Königen schon Gleichsetzung, geschweige denn die tiefste Erniedrigung etwas Ungewohntes ist, Tac. – dah. γ) die adverb. Ausdrücke: ex aequo, von gleicher Stufe aus, gleichmäßig, in gleichem Maße, auf gleiche Weise, sol ex aequo metā distabat utrāque, Ov.: ex aequo convenit, Tibull.: mundum ex aequo temperantia, was die Welt im Gleichgewicht erhält, Sen. – u. = εξ ἴσου, unter gleichen (politischen) Verhältnissen od. Bedingungen, mit gleichen Rechten (s. Weißenb. Liv. 37, 36, 5), ex aequo venire in amicitiam, Liv.: quae disceptatio ex aequo relicta est? Liv.: pax ex aequo utilis, Tac. – in aequo, auf gleicher Stufe, in gleicher Geltung, -Lage, in gleichen Verhältnissen, -Rechten, gew. mit esse, stare, zB. ne in aequo hostes vestri nostrique apud vos sint (gleiche Rechte bei euch haben) ac nos socii; immo ne meliore iure sint, Liv.: quod in aequo est, gleichviel gilt, Sen.: infra deos sumus, non in aequo illis stetimus, stehen nicht mit ihnen auf gleicher Stufe, Sen.: so auch industriosque aut ignavos pax in aequo tenet, auf gleicher Stufe, in gleichen Verhältnissen, Tac.: u. in aequo eum duarum potentissimarum gentium summis imperatoribus posuerunt, sie stellten ihn auf gleiche Stufe mit usw., Liv. – in aequo positum est mit folg. Infin., Val. Max. 6, 9 ext. 9.

    b) gleich gegen den einen wie gegen den andern verfahrend, bes. in Rechtssachen, billig (Ggstz. iniquus, iniustus), α) v. Pers., gerecht und billig, unparteiisch, arbiter, Plaut.: praetor, iudex, testis, Cic.: se alci aequum praebere, Cic.: ne plus iniquum possit quam aequum oratio, facite aequi sitis, Ter.: ab aequis atque etiam a propensis in hanc partem colamur, Cic. – β) v. Lebl., billig, recht und billig, iudicia, Cic.: condicio (Ggstz. iniqua versura), Nep.: aequa et honesta postulatio, Cic.: aequa lex et omnibus utilis, Cic.: quam orationem... aequam arbitror videri posse, Liv.: quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Naevium, Cic. – bes. oft aequum est = es ist billig, recht und billig (s. Wagner Plaut. aul. 122 u. Ter. heaut. 949), ut est aequum, Plaut.: deinde postulo, sive aequum est, te oro, Ter.: ut aequum censeo, Plaut.: at quibus verbis? modo »aequum sibi videri«, modo »non iniquum«, Cic.: m. Dat., sicut aequum est homini, Cic.: m. Abl. pers. ( wie dignus), plus vidissem, quam me atque illo aequum foret, für mich u. ihn sich ziemen würde, Plaut.: oft m. Infin. Pass., nunc non aequum est abduci, Plaut.: auch m. Infin. Act., ut facere aequum, Plaut.: meist m. Acc. c. Infin., aequum est vos ignoscere, Ter.: tibi me est aequum parēre, Verg.: aequum esse eum et officio meo consulere et tempori, Cic.: aequius vos erat candidatas venire, es war besser, Plaut.: seltener m. ut u. Konj., aequum tibi videatur, ut ego, alienum quod est, meum esse dicam, Plaut. – neutr. subst., aequum, ī, n., das Billige, die Billigkeit, quid in iure aut in aequo verum aut esset aut non esset, Cic.: utilitas iusti mater et aequi, Hor.: aequa postulare, Liv.: per aequa per iniqua, durch jedes billige oder unbillige Mittel, auf geradem oder ungeradem Wege, um jeden Preis, es koste, was es wolle, Liv. 2, 32, 7. – Abl. aequo bei Komparativen (= quam aequum est), als recht od. billig ist, allzu, nur zu sehr, miser amplius aequo, Plaut.: gravius aequo, Sall.: largius aequo Hor.: flagrantior aequo, Iuven. – oft verb. aequum et bonum u. aequum bonumque od. bl. aequum bonum, was recht und gut, recht und billig ist, das Rechte und Billige, Recht und Billigkeit, aequum bonum colere, Plaut.: fit reus magis ex aequo bonoque, quam ex iure gentium Bomilcar, Sall.: contra scriptum de aequo et bono dixit, Cic.: neque quicquam queo aequi bonique ab eo impetrare, auf dem Wege der Billigkeit, -der Güte, Plaut.: si tu aliquam partem aequi bonique dixeris, wenn du nur ein halbwegs billiges Wort sprichst, Ter.: Superl., hoc optumum atque aequissumum est, Plaut. – dah. als t.t. die Rechtsformel: quod od. quantum aequius melius od. melius aequius, wie es billiger und besser ist, Cic.: u. so utrumque fieri sit melius atque aequius, Quint. – u. endlich die Redensart aequi bonique od. bl. aequi boni facere alqd, etw. nach Rücksichten der Billigkeit beurteilen = etw. gut aufnehmen, sich gern gefallen lassen, sich in etw. fügen, mit etw. fürlieb nehmen, an etw. nicht mäkeln (s. Wagner Ter. heaut. 787), Ter., Liv. u. Cic.

    c) gegen andere gelassen, nachsichtig, ihnen gewogen, geneigt, wohlwollend, günstig (Ggstz. iniquus, inimicus), non aequa Pallas, ungünstige, grollende, Verg.: nobilitate inimicā, non aequo senatu, Cic.: aequo Iove, mit Jupiters Wohlwollen od. Beifall, Hor.: adeste aequo animo, schenkt ein geneigtes Gehör, Ter. (s. Spengel Ter. Andr. prol. 24): minus aequis animis auditus est Scipio, fand weniger geneigtes Gehör, Liv.: aequos adhiberent animos ad pacem accipiendam, möchten sich zur A. des Fr. geneigt zeigen, Liv.: meis aequissimis utuntur auribus, ich höre ihnen mit dem größten Vergnügen zu, Cic.: ne in senatu quidem satis aequis auribus audiebatur, fand er ein recht geneigtes Gehör, Liv.: oculis aequis aspicere, Verg., videre, Curt. – m. Dat., alumnis, Hor.: aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit, Ov.: pater est aequus sorti utrique, meinem V. ist beides genehm, Verg.: ipsis est aër avibus non aequus, nicht heilsam, Verg. – m. in u. Abl. (der nähern Bestimmung), aequus in hoste fuit, Prop. 3, 19, 28. – Plur. subst., aequi, die Freunde (Ggstz. iniqui), gew. verb. aequi et iniqui, od. aequi iniquique, Freund und Feind, Ter., Cic. u. Liv. (s. Wagner Ter. heaut. prol. 27. Fabri Liv. 22, 26, 5): auch m. Genet., absentium aequi, Tac. ann. 6, 36. – / Arch. Nom. Sing. Mask. aequos, Plaut. aul. 187. Ter. adelph. 837. Verg. georg. 2, 225: Akk. Sing. Mask. aequom, Enn. tr. 138 (228). Plaut. capt. 995 u.ö. Ter. eun. 478 u. 870; heaut. 91 u.ö. Cato r.r. 146, 3. – arch. Form aiquos, Akk. aiquon, Corp. inscr. Latin. 1, 196, 27. – arch. Form aecus Enn. tr. 135 (226) u. 161 (147). Pacuv. tr. 32. Verg. Aen. 6, 129; 10, 450; 12, 20 R.; Liv. 42, 47, 3 W. Sen. contr. 9, 3 (26), 1. M. Caes. in Fronto ep. ad M. Caes. 4, 12. p. 61, 10 N. Gell. 4, 9, 12: aiquom = aequum, Corp. inscr. Lat. 1, 196, 11.

    lateinisch-deutsches > aequus

  • 12 cardo

    cardo, dinis, m. (vgl. κραδάω, κραδαίνω schwenken, u. κράδη, die Schwungmaschine im Theater), das Dreh-, Wendeding, I) eig.: A) als t. t. der Mechanik, die Türangel, aerei, Ps. Verg.: aurei, Vulg.: cardinum turbines tardi, Varr. fr.: confectores cardinum, Lucil. fr.: cardines immoti, Plin.: cardines effringere, Plaut.: vecte atque ancipiti ferro effringere cardines, Lucil. fr.: cardines frangere et funditus evellere, Apul.: cardinem versare, die Tür aufmachen, Ov.: so auch cadinem vertere, Verg. u. Ov. – Die Türangeln der Alten waren anders als bei uns: die untere war nur ein Zapfen, der sich in einer Höhlung (Mutter) herumdrehte, wie bei uns an den Scheunentoren usw.; dah. cardines a) die Balken, die ineinander gezapft werden u. zwar c. masculus, bei Zapfen, c. femina, die Pfanne, Vitr. – b) die beiden zusammengebundenen Enden eines Krankes, Plin. 21, 18. – B) als t. t. der Astronomie, der Punkt, um den sich etwas dreht, der Wendepunkt, c. caeli, der Nordpol, Varr.: cardines mundi, die Erdachsen, Nord- u. Südpol, Col. u. Plin.: u. so cardo duplex, die doppelte Erdachse, Cic. poët.: dah. ihm analog, die auf den Äckern von Süden noch Norden gezogene Linie (Ggstz. limes decumanus, die von Osten nach Westen gezogene), Plin.: u. hiernach heißt der Berg Taurus cardo (Scheidelinie, Demarkationslinie), Liv. 37, 54, 23, u. die Stadt Ankona, Liv. 41, 1, 3. – von den einzelnen Weltgegenden, Himmelsgegenden, quattuor mundi cardines, Quint. 12, 10, 67: c. meridianus, occidentalis, septentrionalis, Veget. mil. 4, 38: cardo frigoris (die kalte Zone) et septentrio, Arnob. 4, 5: omnes illius cardinis populi, Flor. 4, 12, 4. – v. der Erde nach der Meinung der Alten als Mittelpunkt des Weltalls, Plin. – v. Sommersolstitium, c. anni, Plin. – v. den Abschnitten der einzelnen Jahreszeiten, c. temporum, Plin.: dah. von den Lebensaltern, c. extremus, das Greisenalter, Lucan. – II) übtr., der Haupt- u. Wendepunkt, um den sich alles dreht, der Hauptumstand (s. Bünem. Lact. 2, 8, 55 u. 3, 7, 66), haud tanto cessabit cardine rerum, Verg.: quorum nihil refert, ubi litium cardo vertatur, Quint.: in quo totius sapientiae cardo versatur, Lact..: in quo totius dominationis summa quasi quodam cardine versabatur, Val. Max.: hic est ergo cardo rerum; hic vertuntur omnia, Lact.: hic nostri velut cardo sermonis, Augustin.: hic causae cardinem ponit, Quint.: ventum est ergo, dum loquimur, ad ipsum articulum causae, ventum rei ad cardinem, Arnob.: sed tantae rei cardiaem in arte tua nondum videbam, Augustin.: exaudiens cardinem desiderii eius, Augustin.: cardine summo verti, in der größten Gefahr sein, Val. Flacc. – / cardo als fem., Gracch. tr. 1 u. 2. p. 230 R.

    lateinisch-deutsches > cardo

  • 13 iniquus

    in-īquus, a, um (in und aequus), I) in sich selbst ungleich, uneben, schief, abschüssig, 1) eig.: dorsum, Verg.: mons, Ov.: locus, Caes. u. Liv.: ascensus, Liv.: locus iniquior, Caes. – 2) übtr.: a) unbequem, ungünstig, nachteilig, gefährlich, locus, Caes.: aequo aut iniquo loco, Liv.: palus iniqua nesciis,Tac.: caelum iniquum ad maturanda semina, Mela: vina iniqua capiti, Plin.: defensio angustior et iniquior, gleichs. auf einem ungünstigen Gelände, Cic. – b) der Zeit nach ungünstig, ungelegen, tempus, Liv. – c) v. Gemüt, sich nicht gleichbleibend, nicht mit Gleichmut, nicht gelassen, iniquae mentis asellus, verdrießlicher, Hor.: animo iniquo ferre, ungehalten sein, m. Acc., über usw., Cic.; m. Acc. u. Infin., darüber, daß usw., Quint.: ebenso animo iniquo pati, Ter. u. Liv.: animo iniquissimo mori, mit dem größten Widerwillen, höchst ungern (Ggstz. animo aequissimo), Cic. de sen. 83: utrum aequo an iniquo animo mortem subieris, iam nihil refert, Lact. 3, 27, 8. – II) der Beschaffenheit od. Eigenschaft nach einem andern ungleich; dah. 1) eig., das rechte Maß nicht haltend = a) zu groß, pondus, Verg.: sol, Sonnenhitze, Verg.: passus, Val. Flacc.: pretium, ICt. – b) zu klein, pondus, ICt.: hemina, Pers. – 2) übtr.: unbillig, ungerecht, iudex, parteiischer, Ter.: lex, Hor.: causa, Ter.: condicio, Cic.: sors, Verg. u. Liv. fr.: sors iniquissima, Liv.: casus, Verg. (s. Thiel Verg. Aen. 6, 475): quid iniquius dici potest? Cic.: iniquum est (es ist ein unbilliges Verlangen) m. Infin., Plaut. capt. 61: iniquum est u. non iniquum est m. folg. ut u. Konj., Lact. 6, 23, 29. Salv. adv. avar. 3, 4, 17. – subst., α) inīquus, ī, m., der Unbillige, Ungerechte, Catull., Hor. u. Quint.: Plur. (Ggstz. aequi), Cic. u.a. – β) inīquum, ī, n., das Unbillige, die Unbilligkeit, Ter., Hor. u.a.: Plur., per aequa per iniqua, durch billige od. unbillige Zugeständnisse, so od. so, Liv. 2, 32, 7. – c) abgeneigt, ungünstig-, übel gesinnt, ungnädig, feindlich, aufsässig, gehässig, alci, Cic.: in alqm, Ter.: caelestes, Ov.: oculi, scheele, neidische, Ov.: u. so vultus, Ov.: animo iniquissimo infestissimoque alqm intueri, Cic. Verr. 5, 144. – Plur. subst., inīquī, ōrum, m., die Feinde, Widersacher, Ter., Cic. u.a.: oft verb. aequi iniqui; aequi iniquique, Freund u. Feind, Liv. (s. Fabri Liv. 22, 26, 5).

    lateinisch-deutsches > iniquus

  • 14 percontor

    percontor (percunctor), āri, ātus sum s'informer, se renseigner, interroger.    - percontari aliquem de aliqua re ou aliquem aliquid: s'informer auprès de qqn sur qqch.    - percontari aliquid ab (ex) aliquo: s'informer d'une chose auprès de qqn.    - percontari aliquid: s'informer de qqch.    - percontari ex aliquo quomodo...: demander à qqn comment...    - ex his scribis percontamini quid sibi istæ quinquagesimæ velint, Cic. Verr. 2.3.79.§ 183: demandez aux scribes ce que signifient ces cinquantièmes.    - percontari, passif de perconto: être interrogé.
    * * *
    percontor (percunctor), āri, ātus sum s'informer, se renseigner, interroger.    - percontari aliquem de aliqua re ou aliquem aliquid: s'informer auprès de qqn sur qqch.    - percontari aliquid ab (ex) aliquo: s'informer d'une chose auprès de qqn.    - percontari aliquid: s'informer de qqch.    - percontari ex aliquo quomodo...: demander à qqn comment...    - ex his scribis percontamini quid sibi istæ quinquagesimæ velint, Cic. Verr. 2.3.79.§ 183: demandez aux scribes ce que signifient ces cinquantièmes.    - percontari, passif de perconto: être interrogé.
    * * *
        Percontor, percontaris, percontari. Cic. S'enquerir et enquester soigneusement, Demander et interroger.
    \
        Tua quod nihil refert, percontari desinas. Terent. Deporte toy de t'enquerir de ce dont tu n'as que faire.
    \
        Percontari. Terentius, Percontatum ibo ad portum, quoad se recipiat. Je iray au port pour scavoir quand c'est qu'il retournera, ou Je le iray attendre au port jusques à ce que, etc.

    Dictionarium latinogallicum > percontor

  • 15 aequus

    aequus (aecus), a, um, Adj. m. Compar. u. Superl., gleich, I) in sich selbst gleich, 1) eig.: a) von der Oberfläche des Bodens, eben, gerade = wagerecht, horizontal (Ggstz. superior od. inferior, acclivis od. declivis, pronus), locus, qui est ad libellam aequus, Varr.: aequus et planus locus, Cic.: in aequum locum se demittere, in die Ebene, Caes.: paulo aequiore loco consistere, Caes.: ex aequo loco loqui, im Senate (Ggstz. ex inferiore loco, zu den Richtern, die höher saßen, u. ex superiore loco, von der Tribüne zum Volke), Cic.; vgl. ex superiore et ex aequo loco sermones habitos, in öffentl. u. Privat-Angelegenheiten, Cic. – neutr. subst., aequum, ī, n., das ebene Terrain, die ebene Fläche ( das Niveau), das flache, freie Feld, facile in aequo campi victoriam fore, Liv.: in aequum descendere, degredi, Liv. a.u.: u. in aequum descendere bildl. = sich zu jmd. ganz herablassen, Sen.: ut primum agmen aequo, ceteri per acclive iugum insurgerent, Tac. – auch vom Plateau einer Anhöhe, in aequum eniti, Tac. ann. 2, 80 extr. – b) von andern Gegenständen, gleich, gerade, wagerecht, aequa frons (milit. t.t.), eine gleiche, gerade Linie od. Front, Liv.: statera posita examine aequo (mit gerade stehendem Zünglein = im Gleichgewicht), Suet.
    2) übtr.: a) wie unser nicht uneben = günstig, ge-
    ————
    legen (Ggstz. iniquus), vom Orte, locum se aequum ad dimicandum dedisse, Caes.: etsi non aequum locum videbat suis, Nep.: ut locus procul muro satis aequus agendis vineis fuit, Liv.: ut quibus locus aequior esset, durch ihre Stellung mehr begünstigt, Liv. – von der Zeit = günstig gelegen, et tempore et loco aequo instructos, Liv.: neque tempore neque loco aequo, Suet.: iudicium aequiore tempore fieri oportere, Cic. fr. – b) vom Gemüt = sich gleichbleibend, gleichmütig, ruhig, gelassen, gleichgültig, zufrieden, geduldig, concedo, et quod animus aequus est et quia necesse est, Cic.: quidquid tribunus plebis loquitur, assuestis aequi (mit Gleichgültigkeit) audire, Liv.: u. so laudationem mortui aequis auribus audivit, Liv.: quod adest memento componere aequus, Hor.: aequam memento rebus in arduis servare mentem, Hor.: praesentibus aequus, zufrieden mit, Hor. – Bes. häufig im adverbial. Abl., aequo (aequiore, aequissimo) animo, mit Gleichmut, mit Gelassenheit, mit Befriedigung, mit Ruhe, getrosten Mutes, ruhig u. getrost, unbesorgt wegen des Ausgangs (Ggstz. animo iniquo), pati (absol.), Plaut.: pati od. ferre m. Akk. od. m. Akk. u. Infin., Cic.: aequiore quidam animo ferunt praecīdi spem suam quam trahi, Sen.: aequissimo animo ferre m. Akk. u. Infin., Suet.: aequo animo servitutem tolerare, Sall.: alqd accipere (aufnehmen), Sall.: animo aequo alqm spectare (zuse-
    ————
    hen), Cic.: utrum aequo an iniquo animo mortem subieris, iam nihil refert, Lact. 3, 27, 8: animo aequissimo mori (Ggstz. animo iniquissimo), Cic. de sen. 83: im Plur., animis libentibus aut aequis alqd remittere, Cic.: eam sententiam haud aequioribus animis quam ipsorum quondam postulatum audire, Liv.
    II) der Beschaffenheit, Eigenschaft nach einem andern gleich, 1) eig.: a) gleich = gleich breit, gleich lang, gleich hoch, gleich weit, gleich schwer, α) von Gleichartigem: aequā latitudine, atque ille congesticius agger fuerat, Caes.: aequo fere spatio abesse, Caes.: aequo discrimine, Verg.: sequitur patrem non passibus aequis, begleitet den Vater mit kürzeren Schritten, Verg.: aequis pedibus procedere (vom Distichon), wie aequis numeris (vom Hexameter), Ov.: aequā lance, Cod. Theod.: aequā utrimque librā (im Gleichgewicht) alqd deportare alio, Plin. – β) von Ungleichartigem: urbs erat in summo nubibus aequa iugo, Ov.: aequum arcibus aggerem attollunt, Ov. – b) gleich = gleich verteilt, gleich zugewogen, gleich groß ( wie ἴσος), non tertia portio, verum aequa, Plin.: u. so oft aequis portionibus od. pensionibus (dare, solvere u. dgl.), in gleichen Raten, Liv.: m. Ang. des Vergleichungspunktes durch atque (ac), quam, cum m. Abl., aequo mendicus atque ille opulentissimus censetur censu ad Acheruntem mortuus, Plaut.: cum aequam partem tibi sumpseris, atque po-
    ————
    pulo Romano miseris, Cic.: postulante patre eius, ut aequum ei ius in omnibus provinciis exercitibusque esset, quam erat ipsi, Vell.: utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, Ter.: aequo et pari cum civibus iure vivere, Cic.: ut ita sortem aequam sibi cum collega dent, Liv. (u. so m. folg. cum u. Abl. oft bei Liv., s. Fabri Liv. 21, 3, 6).
    2) übtr.: a) der innern Beschaffenheit nach gleich, α) übh., gleich = gleichgestellt, leges, Lucr.: in aequa laude ponere, für gleich lobenswert halten, Cic.: aequa condicio, aequum certamen proponitur, Liv.: aequi istuc faciam, das wird mir gleich gelten od. sein (gleichgültig sein), Plaut. mil. 784. – u. so die milit. t.t.: aequa pugna, gleicher, unentschiedener, schwankender, Liv.: aequo proelio od. aequo Marte (εξ ἴσου) discedere, das Gleichgewicht behaupten (Ggstz. superiorem esse od. discedere), Caes. u. Iustin.: so auch aequā manu discedere (Ggstz. superiorem esse), Sall.: u. aequā manu abscessum est, Tac.: aequis manibus dirimere pugnam, Liv.: aequo Marte (mit gleicher Aussicht auf den Sieg) pugnare, Liv., contendere, Flor. u. Curt. – β) der Zahl, den Kräften, dem Range nach gleich, gleichstehend (Ggstz. s uperior od. inferior), numerone an viribus aequi non sumus? Verg. – in superiores contumax, in aequos (gegen seinesgleichen) et pares fastidiosus, in inferiores crudelis, Cornif. rhet.: quia
    ————
    regibus aequa, nedum infima insolita sunt, weil Königen schon Gleichsetzung, geschweige denn die tiefste Erniedrigung etwas Ungewohntes ist, Tac. – dah. γ) die adverb. Ausdrücke: ex aequo, von gleicher Stufe aus, gleichmäßig, in gleichem Maße, auf gleiche Weise, sol ex aequo metā distabat utrāque, Ov.: ex aequo convenit, Tibull.: mundum ex aequo temperantia, was die Welt im Gleichgewicht erhält, Sen. – u. = εξ ἴσου, unter gleichen (politischen) Verhältnissen od. Bedingungen, mit gleichen Rechten (s. Weißenb. Liv. 37, 36, 5), ex aequo venire in amicitiam, Liv.: quae disceptatio ex aequo relicta est? Liv.: pax ex aequo utilis, Tac. – in aequo, auf gleicher Stufe, in gleicher Geltung, -Lage, in gleichen Verhältnissen, -Rechten, gew. mit esse, stare, zB. ne in aequo hostes vestri nostrique apud vos sint (gleiche Rechte bei euch haben) ac nos socii; immo ne meliore iure sint, Liv.: quod in aequo est, gleichviel gilt, Sen.: infra deos sumus, non in aequo illis stetimus, stehen nicht mit ihnen auf gleicher Stufe, Sen.: so auch industriosque aut ignavos pax in aequo tenet, auf gleicher Stufe, in gleichen Verhältnissen, Tac.: u. in aequo eum duarum potentissimarum gentium summis imperatoribus posuerunt, sie stellten ihn auf gleiche Stufe mit usw., Liv. – in aequo positum est mit folg. Infin., Val. Max. 6, 9 ext. 9.
    ————
    verfahrend, bes. in Rechtssachen, billig (Ggstz. iniquus, iniustus), α) v. Pers., gerecht und billig, unparteiisch, arbiter, Plaut.: praetor, iudex, testis, Cic.: se alci aequum praebere, Cic.: ne plus iniquum possit quam aequum oratio, facite aequi sitis, Ter.: ab aequis atque etiam a propensis in hanc partem colamur, Cic. – β) v. Lebl., billig, recht und billig, iudicia, Cic.: condicio (Ggstz. iniqua versura), Nep.: aequa et honesta postulatio, Cic.: aequa lex et omnibus utilis, Cic.: quam orationem... aequam arbitror videri posse, Liv.: quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Naevium, Cic. – bes. oft aequum est = es ist billig, recht und billig (s. Wagner Plaut. aul. 122 u. Ter. heaut. 949), ut est aequum, Plaut.: deinde postulo, sive aequum est, te oro, Ter.: ut aequum censeo, Plaut.: at quibus verbis? modo »aequum sibi videri«, modo »non iniquum«, Cic.: m. Dat., sicut aequum est homini, Cic.: m. Abl. pers. ( wie dignus), plus vidissem, quam me atque illo aequum foret, für mich u. ihn sich ziemen würde, Plaut.: oft m. Infin. Pass., nunc non aequum est abduci, Plaut.: auch m. Infin. Act., ut facere aequum, Plaut.: meist m. Acc. c. Infin., aequum est vos ignoscere, Ter.: tibi me est aequum parēre, Verg.: aequum esse eum et officio meo consulere et tempori, Cic.: aequius vos erat candidatas venire, es war besser, Plaut.: seltener m. ut u. Konj., aequum tibi videatur, ut ego, alienum quod est, meum
    ————
    esse dicam, Plaut. – neutr. subst., aequum, ī, n., das Billige, die Billigkeit, quid in iure aut in aequo verum aut esset aut non esset, Cic.: utilitas iusti mater et aequi, Hor.: aequa postulare, Liv.: per aequa per iniqua, durch jedes billige oder unbillige Mittel, auf geradem oder ungeradem Wege, um jeden Preis, es koste, was es wolle, Liv. 2, 32, 7. – Abl. aequo bei Komparativen (= quam aequum est), als recht od. billig ist, allzu, nur zu sehr, miser amplius aequo, Plaut.: gravius aequo, Sall.: largius aequo Hor.: flagrantior aequo, Iuven. – oft verb. aequum et bonum u. aequum bonumque od. bl. aequum bonum, was recht und gut, recht und billig ist, das Rechte und Billige, Recht und Billigkeit, aequum bonum colere, Plaut.: fit reus magis ex aequo bonoque, quam ex iure gentium Bomilcar, Sall.: contra scriptum de aequo et bono dixit, Cic.: neque quicquam queo aequi bonique ab eo impetrare, auf dem Wege der Billigkeit, -der Güte, Plaut.: si tu aliquam partem aequi bonique dixeris, wenn du nur ein halbwegs billiges Wort sprichst, Ter.: Superl., hoc optumum atque aequissumum est, Plaut. – dah. als t.t. die Rechtsformel: quod od. quantum aequius melius od. melius aequius, wie es billiger und besser ist, Cic.: u. so utrumque fieri sit melius atque aequius, Quint. – u. endlich die Redensart aequi bonique od. bl. aequi boni facere alqd, etw. nach Rücksichten der Billigkeit beurtei-
    ————
    len = etw. gut aufnehmen, sich gern gefallen lassen, sich in etw. fügen, mit etw. fürlieb nehmen, an etw. nicht mäkeln (s. Wagner Ter. heaut. 787), Ter., Liv. u. Cic.
    c) gegen andere gelassen, nachsichtig, ihnen gewogen, geneigt, wohlwollend, günstig (Ggstz. iniquus, inimicus), non aequa Pallas, ungünstige, grollende, Verg.: nobilitate inimicā, non aequo senatu, Cic.: aequo Iove, mit Jupiters Wohlwollen od. Beifall, Hor.: adeste aequo animo, schenkt ein geneigtes Gehör, Ter. (s. Spengel Ter. Andr. prol. 24): minus aequis animis auditus est Scipio, fand weniger geneigtes Gehör, Liv.: aequos adhiberent animos ad pacem accipiendam, möchten sich zur A. des Fr. geneigt zeigen, Liv.: meis aequissimis utuntur auribus, ich höre ihnen mit dem größten Vergnügen zu, Cic.: ne in senatu quidem satis aequis auribus audiebatur, fand er ein recht geneigtes Gehör, Liv.: oculis aequis aspicere, Verg., videre, Curt. – m. Dat., alumnis, Hor.: aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit, Ov.: pater est aequus sorti utrique, meinem V. ist beides genehm, Verg.: ipsis est aër avibus non aequus, nicht heilsam, Verg. – m. in u. Abl. (der nähern Bestimmung), aequus in hoste fuit, Prop. 3, 19, 28. – Plur. subst., aequi, die Freunde (Ggstz. iniqui), gew. verb. aequi et iniqui, od. aequi iniquique, Freund und Feind, Ter., Cic. u. Liv. (s. Wagner Ter. heaut. prol.
    ————
    27. Fabri Liv. 22, 26, 5): auch m. Genet., absentium aequi, Tac. ann. 6, 36. – Arch. Nom. Sing. Mask. aequos, Plaut. aul. 187. Ter. adelph. 837. Verg. georg. 2, 225: Akk. Sing. Mask. aequom, Enn. tr. 138 (228). Plaut. capt. 995 u.ö. Ter. eun. 478 u. 870; heaut. 91 u.ö. Cato r.r. 146, 3. – arch. Form aiquos, Akk. aiquon, Corp. inscr. Latin. 1, 196, 27. – arch. Form aecus Enn. tr. 135 (226) u. 161 (147). Pacuv. tr. 32. Verg. Aen. 6, 129; 10, 450; 12, 20 R.; Liv. 42, 47, 3 W. Sen. contr. 9, 3 (26), 1. M. Caes. in Fronto ep. ad M. Caes. 4, 12. p. 61, 10 N. Gell. 4, 9, 12: aiquom = aequum, Corp. inscr. Lat. 1, 196, 11.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > aequus

  • 16 cardo

    cardo, dinis, m. (vgl. κραδάω, κραδαίνω schwenken, u. κράδη, die Schwungmaschine im Theater), das Dreh-, Wendeding, I) eig.: A) als t. t. der Mechanik, die Türangel, aerei, Ps. Verg.: aurei, Vulg.: cardinum turbines tardi, Varr. fr.: confectores cardinum, Lucil. fr.: cardines immoti, Plin.: cardines effringere, Plaut.: vecte atque ancipiti ferro effringere cardines, Lucil. fr.: cardines frangere et funditus evellere, Apul.: cardinem versare, die Tür aufmachen, Ov.: so auch cadinem vertere, Verg. u. Ov. – Die Türangeln der Alten waren anders als bei uns: die untere war nur ein Zapfen, der sich in einer Höhlung (Mutter) herumdrehte, wie bei uns an den Scheunentoren usw.; dah. cardines a) die Balken, die ineinander gezapft werden u. zwar c. masculus, bei Zapfen, c. femina, die Pfanne, Vitr. – b) die beiden zusammengebundenen Enden eines Krankes, Plin. 21, 18. – B) als t. t. der Astronomie, der Punkt, um den sich etwas dreht, der Wendepunkt, c. caeli, der Nordpol, Varr.: cardines mundi, die Erdachsen, Nord- u. Südpol, Col. u. Plin.: u. so cardo duplex, die doppelte Erdachse, Cic. poët.: dah. ihm analog, die auf den Äckern von Süden noch Norden gezogene Linie (Ggstz. limes decumanus, die von Osten nach Westen gezogene), Plin.: u. hiernach heißt der Berg Taurus cardo (Scheidelinie, Demarkationslinie), Liv. 37, 54, 23, u.
    ————
    die Stadt Ankona, Liv. 41, 1, 3. – von den einzelnen Weltgegenden, Himmelsgegenden, quattuor mundi cardines, Quint. 12, 10, 67: c. meridianus, occidentalis, septentrionalis, Veget. mil. 4, 38: cardo frigoris (die kalte Zone) et septentrio, Arnob. 4, 5: omnes illius cardinis populi, Flor. 4, 12, 4. – v. der Erde nach der Meinung der Alten als Mittelpunkt des Weltalls, Plin. – v. Sommersolstitium, c. anni, Plin. – v. den Abschnitten der einzelnen Jahreszeiten, c. temporum, Plin.: dah. von den Lebensaltern, c. extremus, das Greisenalter, Lucan. – II) übtr., der Haupt- u. Wendepunkt, um den sich alles dreht, der Hauptumstand (s. Bünem. Lact. 2, 8, 55 u. 3, 7, 66), haud tanto cessabit cardine rerum, Verg.: quorum nihil refert, ubi litium cardo vertatur, Quint.: in quo totius sapientiae cardo versatur, Lact..: in quo totius dominationis summa quasi quodam cardine versabatur, Val. Max.: hic est ergo cardo rerum; hic vertuntur omnia, Lact.: hic nostri velut cardo sermonis, Augustin.: hic causae cardinem ponit, Quint.: ventum est ergo, dum loquimur, ad ipsum articulum causae, ventum rei ad cardinem, Arnob.: sed tantae rei cardiaem in arte tua nondum videbam, Augustin.: exaudiens cardinem desiderii eius, Augustin.: cardine summo verti, in der größten Gefahr sein, Val. Flacc. – cardo als fem., Gracch. tr. 1 u. 2. p. 230 R.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cardo

  • 17 iniquus

    in-īquus, a, um (in und aequus), I) in sich selbst ungleich, uneben, schief, abschüssig, 1) eig.: dorsum, Verg.: mons, Ov.: locus, Caes. u. Liv.: ascensus, Liv.: locus iniquior, Caes. – 2) übtr.: a) unbequem, ungünstig, nachteilig, gefährlich, locus, Caes.: aequo aut iniquo loco, Liv.: palus iniqua nesciis,Tac.: caelum iniquum ad maturanda semina, Mela: vina iniqua capiti, Plin.: defensio angustior et iniquior, gleichs. auf einem ungünstigen Gelände, Cic. – b) der Zeit nach ungünstig, ungelegen, tempus, Liv. – c) v. Gemüt, sich nicht gleichbleibend, nicht mit Gleichmut, nicht gelassen, iniquae mentis asellus, verdrießlicher, Hor.: animo iniquo ferre, ungehalten sein, m. Acc., über usw., Cic.; m. Acc. u. Infin., darüber, daß usw., Quint.: ebenso animo iniquo pati, Ter. u. Liv.: animo iniquissimo mori, mit dem größten Widerwillen, höchst ungern (Ggstz. animo aequissimo), Cic. de sen. 83: utrum aequo an iniquo animo mortem subieris, iam nihil refert, Lact. 3, 27, 8. – II) der Beschaffenheit od. Eigenschaft nach einem andern ungleich; dah. 1) eig., das rechte Maß nicht haltend = a) zu groß, pondus, Verg.: sol, Sonnenhitze, Verg.: passus, Val. Flacc.: pretium, ICt. – b) zu klein, pondus, ICt.: hemina, Pers. – 2) übtr.: unbillig, ungerecht, iudex, parteiischer, Ter.: lex, Hor.: causa, Ter.: condicio, Cic.: sors, Verg. u.
    ————
    Liv. fr.: sors iniquissima, Liv.: casus, Verg. (s. Thiel Verg. Aen. 6, 475): quid iniquius dici potest? Cic.: iniquum est (es ist ein unbilliges Verlangen) m. Infin., Plaut. capt. 61: iniquum est u. non iniquum est m. folg. ut u. Konj., Lact. 6, 23, 29. Salv. adv. avar. 3, 4, 17. – subst., α) inīquus, ī, m., der Unbillige, Ungerechte, Catull., Hor. u. Quint.: Plur. (Ggstz. aequi), Cic. u.a. – β) inīquum, ī, n., das Unbillige, die Unbilligkeit, Ter., Hor. u.a.: Plur., per aequa per iniqua, durch billige od. unbillige Zugeständnisse, so od. so, Liv. 2, 32, 7. – c) abgeneigt, ungünstig-, übel gesinnt, ungnädig, feindlich, aufsässig, gehässig, alci, Cic.: in alqm, Ter.: caelestes, Ov.: oculi, scheele, neidische, Ov.: u. so vultus, Ov.: animo iniquissimo infestissimoque alqm intueri, Cic. Verr. 5, 144. – Plur. subst., inīquī, ōrum, m., die Feinde, Widersacher, Ter., Cic. u.a.: oft verb. aequi iniqui; aequi iniquique, Freund u. Feind, Liv. (s. Fabri Liv. 22, 26, 5).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > iniquus

  • 18 iniquus

    ĭnīquus, a, um, adj. [2. in-aequus], unequal.
    I.
    Lit.
    A.
    Uneven, not level, steep:

    puppis, inflicta vadis, dorso dum pendet iniquo,

    Verg. A. 10, 303:

    juga montis iniqui,

    Ov. M. 10, 172.—
    B.
    Not of the right measure, too great or too small:

    haeret Hylas lateri (Herculis), passusque moratur iniquos,

    greater than his own, Val. Fl. 3, 486:

    iniquae heminae,

    Pers. 1, 130:

    pocula iniqua,

    too large, Ser. Samm. 37:

    iniquo pondere rastri,

    too heavy, Verg. G. 1, 164; so,

    adhibitis iniquis ponderibus,

    Dig. 18, 1, 32:

    sol,

    too hot, Verg. A. 7, 227:

    merum,

    taken immoderately, Val. Fl. 3, 66.—
    II.
    Transf.
    A.
    Unfair, unjust:

    quam iniqui sunt patres omnes in adulescentes judices,

    Ter. Heaut. 2, 1, 7:

    pacem vel iniquā condicione retinere,

    Cic. Att. 8, 11, D, §

    6: quid hoc iniquius dici potest,

    id. Quint. 2, 8:

    causa,

    Ter. And. 1, 5, 22:

    lex,

    Hor. S. 1, 3, 67:

    Parcae,

    id. C. 2, 6, 9:

    quis iniquae Tam patiens urbis, ut, etc.,

    Juv. 1, 30:

    ventres modio castigare iniquo,

    with short measure, scanty fare, id. 14, 126:

    praeripere... valde est iniquum,

    Cic. Har. Resp. 3, 6.—
    B.
    Inimical, hostile, adverse:

    iniquum esse in aliquem,

    Ter. Hec. 3, 5, 25:

    homines natura asperi atque omnibus iniqui,

    Cic. Planc. 16, 40:

    animo iniquissimo infestissimoque aliquem intueri,

    id. Verr. 2, 5, 55, § 144:

    obscurius iniqui,

    id. Fam. 1, 5, b, 2:

    sermones,

    id. ib. 1, 9, 20:

    vultu iniquo spectare,

    with an envious, spiteful look, Ov. A. A. 1, 313.— Subst.: ĭnīquus, i, m., an enemy, foe:

    iniqui mei,

    Cic. Planc. 16, 40; id. Fam. 11, 27, 7:

    tui,

    id. Verr. 2, 2, 69, § 167 Zumpt:

    nonnulli nostri iniqui,

    id. Planc. 23, 57.— Also in sup.:

    omnibus iniquissimis meis,

    Cic. Verr. 2, 5, 69 init.; cf. inimicus, and Zumpt, Gram. § 410.—
    C.
    Hurtful, injurious, unfavorable, disadvantageous:

    loco iniquo subeundum erat ad hostes,

    Liv. 2, 31, 4:

    ascensu,

    id. 28, 16, 7:

    loca ad transitum,

    id. 8, 38, 6; cf.

    spatio,

    Verg. A. 5, 203; id. G. 4, 147:

    palus gnara vincentibus, iniqua (i. e. invia) nesciis,

    Tac. A. 1, 63:

    tributum iniquo suo tempore imperatum,

    Liv. 2, 23, 5:

    consilia cum patriae tum sibi capere,

    Nep. Paus. 3, 3:

    vina capiti,

    Plin. 13, 4, 9, § 44:

    casus,

    Verg. A. 6, 475: sortem miserari iniquam, hard, id. ib. 12, 243.— Comp.:

    in locum iniquiorem progredi,

    Caes. B. G. 2, 10, 4.— Sup.:

    iniquissimo nostris loco proelium committere coeperunt,

    Caes. B. G. 5, 32 fin.; so,

    locum subire,

    id. ib. 2, 27 fin.
    D.
    Unwilling, impatient, discontented:

    iniquo animo pati,

    Ter. Eun. 2, 1, 6:

    iniquo animo ferre aliquid,

    Cic. Tusc. 2, 2, 5:

    iniquissimo animo mori,

    id. de Sen. 23, 83:

    iniquae mentis asellus,

    Hor. S. 1, 9, 20:

    utrum aequo an iniquo animo mortem subieris jam nihil refert,

    Lact. 3, 27, 8:

    caelestes iniqui,

    ungracious, unkind, Ov. H. 8, 87.—
    E.
    Unsuitable:

    hoc paene iniquum est, comico choragio conari agere nos tragoediam,

    Plaut. Capt. prol. 61.—
    F.
    Imperfect, improperly drawn up:

    formula,

    Gai. Inst. 4, 57.— Hence, adv.: ĭnīquē.
    1.
    Lit., unequally:

    quam inique comparatum est,

    Ter. Phorm. 1, 1, 7; cf.:

    numquam vidi iniquius concertationem comparatam,

    i. e. where the parties were more unequally matched, id. Ad. 2, 2, 4; and:

    hoc prope iniquissime comparatum est, etc.,

    Cic. Clu. 21, 57.—
    2.
    Trop.
    a.
    Unfairly, unjustly (opp. jure):

    occidere,

    Liv. 39, 48, 2:

    facere aliquid erga aliquem,

    Plaut. Cas. 3, 4, 27:

    pacisci,

    Cic. Verr. 2, 3, 14, § 37:

    expulsi, Auct. Or. pro Dom. 33: locum immeritum causari,

    Hor. Ep. 1, 14, 12.—
    b.
    Unfitly, unsuitably:

    etsi inique Castorem cum Domitio comparem,

    Cic. Deiot. 11, 31.—
    c.
    Not patiently, indignantly:

    aliquid ferre,

    Lact. 6, 4 med.; cf.:

    aliquid iniquissime ferre,

    Suet. Caes. 45.

    Lewis & Short latin dictionary > iniquus

  • 19 subsisto

    sub-sisto, stĭti, 3, v. n. and a.
    I.
    Neutr., to take a stand or position, to stand still, remain standing; to stop, halt.
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.:

    reliqui in itinere substiterant,

    Caes. B. C. 2, 41:

    in locis campestribus,

    id. ib. 1, 79:

    in eodem loco,

    Hirt. B. G. 8, 16: ad insulam Tauridem, Auct. B. Alex. 45, 1: circa ima (opp. ad summa niti), Quint. prooem. § 20.— Absol.:

    quo proelio sublati Helvetii audacius subsistere... coeperunt,

    Caes. B. G. 1, 15:

    substitit Aeneas et se collegit in arma,

    Verg. A. 12, 491; 12, 622; Petr. 111, 8; 115, 8; Plin. 8, 4, 5, § 9:

    in aliquo flexu viae... occultus subsistebat,

    stationed himself in ambush, Liv. 22, 12; so,

    occultus,

    id. 9, 23.—
    b.
    Of things:

    substitit unda,

    Verg. A. 8, 87:

    amnis,

    Plin. Pan. 30, 4:

    lacrimae,

    Quint. 11, 1, 54:

    ros salsus in alarum sinu,

    Plin. 27, 9, 47, § 71:

    subsistit radius cubiti,

    remains in its place, Cels. 8, 16:

    substitit auspicii lingua timore mali,

    Ov. H. 13, 86.—
    2.
    In partic.
    a.
    To stay, tarry, abide, remain in a place:

    locus ubi nationum subsisterent legati,

    Varr. L. L. 5, § 155 Müll.:

    erimus ibi die dedicationis: subsistemus fortasse et sequenti,

    Plin. Ep. 4, 1, 6:

    intra tecta (opp. in aperto vagari),

    id. ib. 6, 16, 15:

    ut eā die domi subsisteret, orabat,

    Vell. 2, 57, 2.—
    b.
    Esp. (late Lat.), to remain alive, Dig. 34, 4, 30, § 3; Vulg. Job, 32, 22.—
    c.
    To make a stand, i. e. to stand firm, hold out; to withstand, oppose, resist:

    nisi suffulcis firmiter, Non potes subsistere,

    Plaut. Ep. 1, 1, 78: Hannibali atque ejus armis, Liv. 27, 7:

    clipeo juvenis,

    Verg. A. 9, 806.—
    (β).
    Of things:

    quod neque ancorae funesque subsisterent, neque, etc.,

    stood, held out, Caes. B. G. 5, 10.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., to stop, halt, pause; to stay, continue, remain, subsist:

    subsistere (in dicendo),

    Quint. 4, 5, 20; Ov. M. 12, 147:

    subsistit omnis sententia,

    Quint. 8, 5, 27:

    altius ibunt qui ad summa nitentur, quam qui circa ima substiterint,

    id. 1, prooem. 20:

    intra priorem paupertatem subsistere,

    Tac. A. 12, 53: equitum nomen subsistebat in turmis equorum publicorum, still remains or subsists only in, etc., Plin. 33, 1, 7, § 30:

    servum quoque et filium familias procuratorem posse habere aiunt: et quantum ad filium familias, verum est: in servo subsistimus,

    we pause, hesitate, are in doubt, Dig. 3, 3, 33; 12, 1, 32.—
    2.
    In partic.
    a.
    To stand still permanently, i. e. to come to a stop, to cease:

    substitit ut clamor pressus gravitate regentis,

    Ov. M. 1, 207:

    ingeniumque meis substitit omne malis,

    id. H. 15, 196: si nihil refert, brevis an longa sit ultima, idem pes erit;

    verum nescio quo modo sedebit hoc, illud subsistet,

    Quint. 9, 4, 94.—
    b.
    (Acc. to A. 2. c.) To stand, withstand, be adequate to, sustain, support a thing: non si Varronis thesauros haberem, subsistere sumptui possem, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 5: tantis periclis, Claud. ap. Eutr. 2, 368:

    liti,

    Dig. 21, 2, 62, § 1.—
    c.
    To stand by, support any one (Appuleian):

    meis extremis aerumnis subsiste,

    App. M. 11, p. 257, 39; so id. ib. 2, p. 126, 23; 3, p. 139, 28; 5, p. 167, 9; 6, p. 174, 14. —
    d.
    To stand or hold good, to subsist (late Lat.):

    non eo minus sententia adversus te latā juris ratione subsistit,

    Cod. Just. 2, 13, 14; 7, 2, 11.—
    e.
    To withstand, make resistance:

    aut hanc esse veram religionem, cui ad vincendum tanta vis inest, aut illam falsam, quae subsistere non potest,

    Lact. 4, 27, 6.—
    II.
    Act. (acc. to I. A. 2. c.), to make a stand against, withstand, encounter any one (very rare):

    praepotentem armis Romanum subsistere,

    Liv. 9, 31:

    feras,

    id. 1, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > subsisto

  • 20 an

    an, Coni. (vgl. griech. ἄν), auch mit ne verstärkt in anne, leitet das »zweite« Glied eines disjunktiven Satzes ein, in dem einer sein eigenes unentschiedenes Urteil »zweifelnd« oder »fragend« so ausspricht, daß er von einem andern die Entscheidung erwartet od. erbittet, wie unser oder, oder ob, I) in disjunktiven Zweifelsätzen, nach allen Verben, die Zweifel, Ungewißheit u. dgl. ausdrücken, wie dubito, dubium od. incertum est, nescio etc., refert, interest, auch video, scio, doceo, disco usw., u. zwar: 1) bei vollständiger Disjunktion: a) einem mit utrum, utrumne, auch ne, od. absol. vorangestellten Gliede als Gegensatz folgend, desinite dubitare, utrum... an, Cic.: utrum... an..., incertus sum, Ter.: incertum est, ne (enklit.)... an... anne, Verg.: ut nescias, utrum... an..., Cic.: quid refert, utrum... an..., Varr. – honestumne factu sit an turpe, dubitant, Cic.: refert etiam qui audiant, senatus an populus an iudices, Cic. – dah. b) in zusammengezogener Rede, ohne ein Verbum des Zweifels u. dgl., gleichs. fragend, oder vielleicht, oder etwa auch, ohne Partikel beim ersten Glied u. auch ohne Einfluß auf das Verbum (s. Piderit Cic. Brut. 89. Heräus Tac. hist. 1, 7, 9), Cn. Octavius est, an Cn. Cornelius quidam, Cic.: non plus duobus an tribus mensibus, Cic.: u. so ter an quater, Apul. apol. 43: septem an octo, Plin. ep. 6, 13, 5. – u. so c) wie sive, mit diesem sogar wechselnd, wo man, seiner Sache nicht gewiß, auch nicht zu entscheiden wagt, wenigstens es für gleichgültig hält, oder, quod sit, an non, nihil analogiam commovet, Varr. LL.: sive fatali vecordiā, an... ratus, Tac.: iure an iniuriā, Liv. 2, 54, 7.

    Häufig 2) elliptisch, so daß durch den auf das zweite Glied gelegten Nachdruck das erste, leicht zu ergänzende gleichsam übersehen u. ausgelassen ist, ob nicht; so zunächst a) in der Redensart dubito an (durch alle Personen u. Tempora), u. die Formel haud scio an od. nescio an, als höflicher, bescheidener Ausdruck der subjektiven Überzeugung, wie unser: ich bezweifle, ich weiß nicht recht, ob nicht, d.i. ich glaube fast, ich vermute, daß usw., od. mit noch größerer Zurückhaltung dubitem od. dubitaverim an, haud sciam an, ich möchte bezweifeln, wüßte nicht, ob nicht, d.i. ich möchte fast glauben, annehmen, vermuten, daß usw. (vgl. Klotz Cic. Tusc. 3, 55 u. 4, 50); dah. oft = vielleicht, vermutlich, wahrscheinlich, doch wohl, meines Erachtens u. dgl., dubito an hunc primum omnium ponam, Nep. – tamenne dubitemus, an ei nos etiam cum periculo venditemus, Cic. – haud scio an satis sit, eum, qui lacessiverit, iniuriae suae paenitēre, Cic.: vir sapientissimus atque haud scio an omnium praestantissimus, Cic.: id quod haud sciam an tu primus ostenderis, Cic.: haud scio anne uxorem ducat, Ter.: haud sciam anne super omnes homines impenso labore eam quaesissem, Apul.: extremum illud est, quod nescio an tu primum putes, Cic.: nescio an modum excesserint, Liv. – / Von selbst ergibt sich, daß die Verneinung des von dubito an u. haud scio an od. nescio an abhängigen Satzes durch non u. (nach den beiden letztern) durch ne... quidem, nullus, nemo, nihil, numquam, minus etc. ausgedrückt werden muß, dubitet an turpe non sit, Cic.: quod haud scio an non possis, Cic.: haud scio an ne opus quidem sit, Cic.: meā sententiā haud scio an nulla beatior esse possit, Cic.: haud scio an minus hoc vobis probaturus sim, Cic. – ebenso b) übh. bei Verben des Zweifelns, Nichtwissens u. dgl., moriendum enim certe est, et id incertum, an eo ipso die, ob nicht an usw., Cic.: dubium an quaesitā, morte, zweifelhaft, ob nicht, d.i. vielleicht freiwilligen Todes, Tac.

    3) ohne Rücksicht auf den disjunktiven Sinn auch (aber nie bei Cicero, sehr häufig in nachaug. Prosa) übh. zweifelnd, wie num, ob, u. mit Hinneigung zur Verneinung, dubito an idem tibi quod tunc mihi suadeam, Plin. ep.: quis scit an adiciant hodiernae crastina summae tempora di superi? Hor.: u. wiederholt, ob... ob, hunc tu ignorantem an sedeat putas scire, an vivat, an videat, an otiosus sit, Sen. – bes. nescio an im Munde des Zweifelnden mehr das Unwahrscheinliche andeutend, ich weiß nicht, ob, d.h. ich glaube nicht wohl, daß usw.; vielleicht nicht, schwerlich, nescio an tibi gratius opportuniusque acciderit, Caecin. in Cic. ep.: an profecturus sim, nescio, Sen.

    II) in disjunktiven Fragesätzen: 1) bei vollständiger Doppelfrage, zunächst a) bei wirklicher Unentschiedenheit des Fragenden für das eine od. das andere, einem mit utrum, utrumne, ne od. absol. vorangestellten Satze folgend, α) in direkter Frage, oder, utrum ea vestra an nostra culpa est? Cic.: utrum praedicemne an taceam? Ter.: Romamne veniam, an hic maneam, an Arpinum fugiam? Cic.: domum paternamne anne ad Peliae filias? Enn. fr.: dicam huic, an non dicam? Ter.: roger, anne rogem? Ov. – β) in indirekter Frage, oder ob, oder, id utrum Romano more locutus sit, an quo modo Stoici dicunt, postea videro, Cic.: quid mihi quaeram, sanus sim anne insaniam! Ter.: quaerendum, utrum una species et longitudo sit earum, anne plures, Cic. (u. so öfter bei Cicero mit anne, s. Matthiä Cic. de imp. Pomp. 57). – b) bei vorgefaßter Entscheidung für das eine od. das andere, u. zwar: α) für Bejahung des ersten mit non od. ne vorangestellten Gliedes, non manum abstines, an tibi iam mavis cerebrum dispergam hic? Ter.: quid hoc intellextin, an nondum etiam ne hoc quidem? Ter.: me certiorem facias, P. Crassus vivone patre suo mortuus sit, ut ego meminisse videor, an post? ob nicht... oder, Cic. – β) für Bejahung des zweiten Gliedes, wo dann die mindere Wahrscheinlichkeit des ersten durch num, auch ne angedeutet wird, num Homerum, num Hesiodum etc.... coëgit in suis studiis obmutescere senectus? an in omnibus his studiorum agitatio vitae aequalis fuit? Cic.: unum illud nescio, gratulerne tibi, an timeam? Cic. – c) an non od. annon, oder nicht, wie mit Wiederholung, so auch mit Auslassung des Verbums vom ersten Glied, wo wahre Disjunktion oder gar Hinneigung zur Bejahung des zweiten Gliedes stattfindet, in direkter Frage, parebis legibus, annon? Varr. fr.: pater eius rediit, annon? Ter.: num tabulas habet, annon? Cic. – u. in indirekter, utrum sit an non voltis? Plaut.: utrum saluber locus esset, annon? Varr. 2) elliptisch, so daß bloß die Gegenfrage mit an ausgesprochen, das erste, sich leicht aus dem Zusammenhange ergänzende Glied aber ausgelassen wird (nie bei einfacher direkter Frage), u. zwar: a) wenn man im Sinne des andern, also mit einer Art Ironie od. mit Staunen fragt u. deshalb Verneinung erwartet, oder, oder vielmehr, oder wohl gar, oder etwa? (wo man im eigenen Sinne mit num od. ne fragen würde), an id ioco dixisti? oder hast du etwa im Scherz gesprochen? Plaut.: an abiit iam a milite? Ter.: an etiam id dubium est? Cic.: an putas? Cic.: anne est intus Pamphilus? Ter.: anne oportuit? Plaut. – dah. an non ( nicht annon) mit bejahender Kraft (wie wenn man im eigenen Sinne mit nonne fragen würde), quo fretus sim? an non dixi esse hoc futurum? oder habe ich nicht gesagt? Ter.: an haec ab eo non dicuntur? Cic. – bes. b) wenn man das Gegenteil wünscht oder voraussetzt u. sich wundern würde, wenn es bejaht werden sollte, doch nicht gar? denn? (dah. auch neben den Ausrufen eho, amabo, obsecro), an abiit? er ging doch nicht gar? Plaut.: an scis? verstehst denn du es? Plaut.: an censes, nihil inter nos convenire? Cic.: anne exlex solus vives? Varr. fr. – c) wenn man zur Widerlegung fremder oder Begründung eigener Ansicht einen anerkannt wahren allgemeinen Satz fragend hinstellt, od. auch einen bestrittenen Fall durch einen ähnlichen unbestreitbaren ( argumentum a minore ad maius) erweisen will (nicht selten verstärkt durch vero, s. Wunder Cic. Planc. 17, 41), oder aber, oder (vgl. die Auslgg. zu Cic. Cat. 1, 1, 3), quae tandem id ars non habet? earum dico artium, quae coniecturā continentur et sunt opinabiles. An medicina ars non putanda est? Cic.: an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo pecuniam ducere? nostrates philosophi facere non potuerunt? Cic.: quid enim refert utrum propter oves an propter aves fructus capias? Anne dulcior est fructus ex bubulo pecore... quam ex apibus? Varr. – d) übh. wenn man die entgegengesetzte Meinung abweisen od. die eigene als unbestreitbar darstellen will, wo wir gern die Frage mit aber... denn eröffnen, istoc es melior. An quid est olim homini salute melius? Plaut.: an potest quis dubitare, quin etc.? oder aber kann jemand zweifeln, daß usw.? Cic.: o pater, anne aliquas ad caelum hinc ire putandumst sublimis animas iterumque ad tarda reverti corpora? Verg. – e) oft nach einer andern Frage, der man etwas als seine Vermutung entgegenstellt, oder, oder etwa, quid dixisti pessuma? an mentita es? Ter.: sed quid Curio? an illam orationem non legit? Cic.: quomodo...? an... anne... an...? Cic. Balb. 54. – dah. auch f) im bejahenden Sinne, den man im eigenen Namen u. ohne Rücksicht auf fremde Meinung durch nonne andeuten würde, oder... nicht? denn nicht? nicht etwa? bes. im Ggstz. zu einer vorangegangenen Frage, an, qui perperam insanire me aiunt, ipsi insaniunt? Plaut.: quidnam beneficio provocati facere debemus? an imitari fertiles agros etc., Cic.

    Endlich 3) nachaug. (um übh. bl. Ungewißheit auszudrücken) auch in einfacher indirekter Frage = num, ob, ut exspectaret, an ibi iam Pompeius esset, Liv. epit.: in obscuro est, an didiceris, Plin. ep.: tria sine dubio spectanda sunt: an sit, quid sit, quale sit, Quint.: consuluit, an etc., Curt.

    lateinisch-deutsches > an

См. также в других словарях:

  • faire — Faire, act. acut. Vient de l infinitif Latin Facere, ostant la lettre c. Facere, agere. L Italien syncope, et dit Fare. Faire de l argent à son creancier, Pecunias conquirere ad nomen eradendum ex tabulis creditoris. Faire argent, Conficere… …   Thresor de la langue françoyse

  • Brennen — 1. Als alles brannte, brannte das Wasser nicht. – Simrock, 1292. 2. Bald brennt ein Haus, aber langsam löscht man s aus. 3. Brennen dir am Rhein die Sohlen, musst du nicht Wasser aus der Donau holen. 4. Es brennt bei Zeiten, was eine Nessel… …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • rien — Rien, monosyll. Semble estre le mot propre François de ce mot Latin, Res, S il y a rien qui te nuise, dy le moy, Si res est aliqua quae tibi noceat, etc. S il est rien en quoy je te puisse servir, Si vlla in re possum tibi esse vsui, Selon… …   Thresor de la langue françoyse

  • servir — Servir, Seruire, Asseruire, Deseruire, Inseruire, Subseruire, Ministrare, Famulari. Servir chez aucun, Colere seruitutem apud aliquem. Servir bien Dieu, Religionem colere. Apres Dieu servi, Sacris muneribus perfunctis, ad vitae munera obeunda… …   Thresor de la langue françoyse

  • BISEXTUS vel BISSEXTUS — BISEXTUS, vel BISSEXTUS dies intercalatris, qui quarto quoque anno interseritut, ut anni ratio cum cursu Solis conveniat, Inventa est autem haec intercalandi ratio a Caesare Dictatore. Is enim, ut refert Plutarchus, quum enimadvertisset Solem… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • JENTACULUM — a IEIUNIO, quod ieiuni eo uterentur, dictum, cibus erat matutinus, qui sumi solebar, antequam homines opus aggrederentur. Antiqui Silatum vocabant, auctore Festo, quia ieiuni vinum sibi conditum ante Meridiem absorbebant. Plutarch. in Symposiacis …   Hofmann J. Lexicon universale

  • un — Un, Vnus, Est le commencement du compte ou nombre, c est abbus de luy donner la lettre g, ung pour eviter l amphibolie du nombre sept qu on escrit ainsi vij, non plus qu on n escrit pas unge femme, car il vient de Vnus Latin, et est singulier, et …   Thresor de la langue françoyse

  • Владение — (латинское possessio, немецкое Besitz, в средневековом германском праве Gewere) одно из вещных прав (см. это слово). В. называется такая форма обладания вещью, при которой судебная защита дается обладанию как таковому, другими словами когда… …   Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона

  • LABANDAGO — apud Luciserum Caralitan., L. moriendum esse pro Filio Dei, p. 337. Nihil refert, an securi caput auferas, an ad palum me, an ad crucem alliges, igne torreas, an vivum humo condas, saxo praecipites, an in maria mergas, labandagine magnis viribus… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Nützesein — 1. Es ist nichts nütz, es sei dann ehrlich. – Franck, I, 158a; Simrock, 7620; Körte, 4619; Graf, 2, 32; Braun, I, 3103. 2. Was nicht nutz ist, das ist nicht lieb. – Lehmann, 561, 65. 3. Was nutz ist, das ist lieb. – Lehmann, 465, 4. 4. Was nutz… …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • NILUS — I. NILUS Aegypti Episcopus exustus, sub Diocletiano. Vide Lactantium, l. 5. c. 11: II. NILUS Africae fluv. celeberrimus, ut Asiae Ganges, et Indus, atque Europae Danubius. Plurima eius ab antiquis perhibentur, et celebrantur nomina. Nam et… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»